Orð og tunga - 01.06.2005, Page 40

38
Orð og tunga
Hér er fléttað saman einmála og tvímála orðabókarlýsingu í því
skyni að viðfangsmálið (málið sem lýsingin beinist að) njóti sín á eig-
in forsendum, jafnframt því sem erlendur notandi getur haft stuðning
af kunnáttu sinni í eigin máli og almennri málfræðikunnáttu sinni við
efnis- og orðaleit. Með því að leggja áherslu á jafnheiti við hugtaka-
heitin í stað þess að krefjast jafnheita við íslenska orðafarið í heild er
lýsingin sveigð í átt til margmála orðabókar þar sem íslenska er við-
fangsmálið en leitaraðgangur notenda getur verið um erlent jafnheiti
þar sem velja má á milli ólíkra jafnheitamála.
3 Lokaorð
Orðabókarlýsing í rafrænum búningi býður notendum sínum marg-
víslega upplýsingaheimt og leitarkosti sem engin leið er að ná fram í
prentaðri orðabók (sjá m.a. Svensén 2004: 516-532). Augljósasti mun-
urinn er sá að rafræn orðabók lýtur nánast engum takmörkunum hvað
varðar umfang og orðafjölda og hægt er að „teygja á" lýsingu ein-
stakra orða og orðasambanda eftir þörfum og aðstæðum, t.d. með
auknu dæmasafni. Annar meginkostur er sá að einkennisþættir sem
ekki koma fram í formi og búningi orðanna geta orðið virkir til flokk-
unar og röðunar efnisins. Sú frjálsa tilhögun sem af þessu leiðir kem-
ur óhjákvæmilega róti á hefðbundin skil milli orðabókartegunda. Að-
greining einmála og tvímála orðabókarlýsingar er ekki eins augljós
og sjálfsögð og áður, þessar tvær tegundir geta tengst og sameinast
með ýmsum hætti og tekið á sig mynd margmála lýsingar, eins og
hér hefur verið lýst. Gagnvart orðabókarlegum samanburði tveggja
eða fleiri mála er meginbreytingin sú að þar má takast á við ný svið,
sem áður voru aðeins viðfangsefni einmála orðabóka. Hér hefur verið
rakið hvernig merkingar- og hugtakavensl geta verið gildur þáttur í
íslenskri orðabókarlýsingu sem miðuð er við þarfir erlendra notenda.
Þess er vonandi ekki langt að bíða að notendur eigi þess kost að not-
færa sér slíka lýsingu.