Orð og tunga - 01.06.2005, Blaðsíða 20

18
Orð og tunga
mætti beint sem orðaforða í íslensk-erlenda orðabók. Það hlýtur því að
krefjast umtalsverðrar frumvinnu að afmarka heppilegan orðaforða
fyrir nýjar bækur af þessu tagi. Þar verður að byrja frá grunni og brjót-
ast undan ofurvaldi Blöndals, þótt sjálfsagt sé að þakka honum langa
samveru. Efniviður til slíkrar vinnu er að mestu tiltækur og verkið
raunar hafið eins og fyrr segir.
5 Rafræn framtíð
Hér hefur því verið slegið föstu að helsta markmið orðabókarhöfund-
ar sé að notandinn fái það sem hann vill, finni það sem hann leitar að.
Það sem einkum þrengir að möguleikunum til að ná þessu markmiði
- fyrir utan tíma og peninga - eru takmakanir miðilsins, hinnar prent-
uðu bókar. Eitt af því sem einkennir orðabækur meðal annarra bóka er
að í þeim er kostað kapps um að koma sem allra mestu efni fyrir á sem
fæstum fersentimetrum; letrið er jafnan smátt og þétt og margvíslegar
skammstafanir og tákn notuð til að spara pláss. Orðabókahefðin sem
svo er kölluð er mjög mótuð af þessum kringumstæðum og sama má
raunar segja um fræðilega umfjöllun um orðabækur. Þannig er leit-
in að kjarna orðaforðans - í samhengi orðabóka þ.e.a.s. - sprottin af
þörf fyrir að finna einmitt þau 30, 60 eða 100 þúsund orð sem mest
gagn er að, því að það er ekki pláss fyrir fleiri og ófært að sóa plássi
undir eitthvað sem minna máli skiptir. A sama hátt er greinarmun-
ur á virkri og óvirkri notkun orðabóka svo afdrifaríkur vegna þess að
hann skiptir sköpum fyrir hagkvæma nýtingu rýmisins sem úr er að
spila. Með tilkomu rafrænna miðla, þar sem plássleysi er ekki leng-
ur sami hemill og áður, kann að vera að ýmsar virtar og viðteknar
kennisetningar um orðabækur þurfi endurskoðunar við. Spurningin
um kjarna orðaforðans hættir þó ekki að skipta máli. Það þarf eftir
sem áður að forgangsraða, sum orð eru mikilvægari en önnur. Mun-
urinn á skilningsorðabók og málbeitingarorðabók hættir ekki heldur
að vera til en vel má hugsa sér að hann fái annað vægi. Þegar múrar
hinnar prentuðu bókar hverfa gæti orðið auðveldara að þjóna þessum
tveimur herrum.
Rafræn orðabók eða netorðabók býður upp á áður óþekkt frelsi
í efnistökum og framsetningu en fjölgar jafnframt valkostum orða-
bókarmannsins og eykur þannig á vanda hans. Múrar eru ekki bara
takmörkun og helsi, það er líka hægt að styðja sig við þá. Ný tækni