Orð og tunga - 01.06.2005, Page 116

114
Orð og tunga
dæmi um viðskeyttar léttar sagnir nefnir Radford -en í sadden og -0 í
roll í áhrifsmerkingu. A hinn bóginn verður það að viðurkennast að
viðskeyttar léttar sagnir teljast vart til sagna í hefðbundnum skilningi.
Því verður að teljast hæpið að greina væða sem eina slíka.
Ymsir vankantar eru þess vegna á því að fylgja þeim leiðum sem
hér hefur verið lýst, bæði formlegs eðlis og merkingarlegs. Ekki er því
óeðlilegt að leita annarra(r) leiða(r) til að skýra tilurð samsetninganna.
5.3 væða-sagnir myndaðar með viðskeyti
Viðskeyti er jafnan greint sem svo að það sé eining sem aldrei komi
fyrir sjálfstæð. Þess í stað er einingunni alltaf skeytt við rót orðs (sem
jafnframt getur verið sjálfstæð); saman mynda rótin og viðskeytið
stofn. Við stofninn bætast svo beygingarendingar. í svo til öllum til-
vikum tengist væða forliðum sem eru sjálfstæð orð, sbr. 4.1. Fall forlið-
arins skiptir heldur engu máli því eins og Þorsteinn G. Indriðason
(1999:115) segir haga viðskeyti sér oft eins og stofnar að því leyti að
geta tengst eignarfallsforliðum. Merking forliðanna er margvísleg og
engu máli skiptir t.d. hvort orðið er hlutstætt eða ekki. Og í samsetn-
ingunni skiptir merking fyrri liðarins höfuðmáli en væða sem langoft-
ast merkir 'búa, útbúa, gæða' býr til orsökina ef svo má að orði kom-
ast.
Ein ástæða þess að vænlegt geti verið að greina væða í samsetning-
um sem viðskeyti er merkingarlegs eðlis. í því sambandi má vísa til
þess sem fram kom í 4.2 um merkingarflokka tmffl-sagnanna en einnig
til þess sem rætt var í 4.3 um samsvaranir við erlend viðskeyti. Stað-
reyndin er sú að oft eru sagnirnar beinlínis myndaðar til að koma til
skila merkingu tiltekins erlends orðs. Þessi röksemd dugir þó engan
veginn til þess að greina væða sem viðskeyti. Spurningin er því aftur
sú hvort hægt sé að líta á væða sem sjálfstæða sögn eða ekki. Sé hún
ekki sjálfstæð mætti líta svo á að væða væri viðskeyti.
Gustavs (1989:108) gerir ráð fyrir því að væða í samsetningum
sé hálfviðskeyti (Halbsuffix). Hann gerir hins vegar ekki nægjanlega
grein fyrir því hvers vegna hann kýs að tala svo. Af greininni má þó
ráða að hann hefur tvennt í huga. Annars vegar er staða væða gangvart
væðast, sbr. líka 2.2 þar sem fram kemur m.a. að hann efast um að væða
sé til í germynd heldur einungis í miðmynd. Hins vegar er afstaða
hans lituð af varkárni gagnvart þeirri nýbreytni að greina sögn sem