Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.10.1998, Side 31

Þorgerður Ragnarsdóttir
Aðdragandi að stofnun námsbrautar í hjúkrunarfræði
(sj^nÁílbðY'í nýrratíma
- heimsókn Mariu P. Tito de Moraes
Stofnun námsbrautar í hjúkrunarfræði við Háskóla íslands
árið 1973 átti sér töluverðan aðdraganda. Umsagnir ráð-
gjafa sem koma frá Alþjóðaheilbrigðismálastofnuninni í
byrjun 8. áratugarins höfðu töluverð áhrifá gang mála.
Fyrstur þeirra var Maria P. Tito de Moraes, sem þá var
framkvæmdastjóri hjúkrunarmáladeildar Alþjóðaheilbrigðis-
málastofnunarinnar (WHO) í Evrópu (HÍ, 1976). Hún kom
áríð 1970 að undirlagi þáverandi landlæknis og formanns
skólanefndar Hjúkrunarskóla íslands, dr. Sigurðar Sigurðs-
sonar. Tilgangur heimsóknar hennar var að veita sérfræði-
ráðgjöf varðandi fyrirkomulag og framtíðarskipan hjúkrunar- Aðaiinngangur Aiþjóðaheiibrigðismáiastofnun-
, , , , , arinnar í Genf.
nams her a iandi, serstaklega nams i heilsuvernd. I áliti
hennar kom skýrt fram að nauðsynlegt væri að stofna til háskólanáms í hjúkrunarfræði til þess að
tryggja góða menntun hjúkrunarfræðinga fyrir viss vandasöm og sérhæfð störf og kennslu í hjúkrunar-
fræði (Tito de Moraes, 1970; HÍ, 1976). Þetta álit hennar var hvatning að frekari umræðu um hjúkr-
unarnám á háskólastigi sem loks leiddi til stofnunar námsbrautar í hjúkrunarfræði við Háskóla íslands.
Ástæður heimsóknarinnar
Ástæður heimsóknar Maríu P. Tito de Moraes hingað voru
þær að hér vantaði hjúkrunarfræðinga til starfa og hjúkrun-
arkennara til að hægt væri að mennta fleiri til starfsins. í
því sambandi varð umræðan um hjúkrunarnám í háskóla
stöðugt áleitnari.
Talið er að Vilmundur Jónsson, landlæknir hafi fyrstur
sett fram hugmynd um hjúkrunarnám við Háskóla íslands.
Hann skrifaði í Hjúkrunarkvennablaðið árið 1942: „Þarf ekki
nema einn pennadrátt í háskólareglugerðina til þess, að
hjúkrunarfræði verði viðurkennd háskólagrein til B.A.-
prófs. Er ekki álitamál fyrir hjúkrunarkvennastéttina að
vinna að því, að það verði gert. Stéttin sjálf hefur brýna
þörf vel menntaðra og lærðra hjúkrunarkvenna í sínum
hópi. Þannig ætti hún að setja sér það mark í framtíðinni
að hafa alltaf á að skipa háskólalærðum hjúkrunarkonum til
forstöðu og kennslu við hjúkrunarkvennaskólann."
(Vilmundur Jónsson, 1942).
Þessari grein Vilmundar var lítill gaumur gefinn þar til á
sjöunda áratugnum þegar mannekla meðal hjúkrunarfræð-
inga var orðin meira áberandi en áður, m.a. vegna þess að
heilbrigðisstofnanir voru orðnar fleiri, vinnutími hafði styst
um 16%, úr 48 tímum á viku í 40, og nemendum fjölgaði
lítið í Hjúkrunarskóla íslands vegna kennaraskorts. Það
leiddi til umræðna um þessi mál á fræðslunámskeiði
Hjúkrunarfélags íslands árið 1966 og á heilbrigðisráð-
stefnu á vegum Læknafélags íslands árið 1968. Lækna-
félag Reykjavíkur ræddi einnig menntun hjúkrunarfræðinga
árið 1968 og þar kom sömuleiðis fram sú skoðun að
nauðsynlegt væri að hefja hjúkrunarnám í háskóla (HÍ, 1976).
Þá hnigu skýrslur Alþjóðaheilbrigðismálastofnunarinnar
einnig að sömu niðurstöðu. í 5. skýrslu sérfræðinganefnd-
ar Alþjóðaheilbrigðismálastofnunarinnar, sem var birt árið
1966, var lagt til að öll menntun hjúkrunarkvenna, bæði
grunnnám og framhaldsmenntun, yrði sem fyrst innan
vébanda æðri menntastofnana. Þar stóð einnig að rann-
sóknir á sem „fullkomnastri hjúkrun“ skyldu taldar eitt af
veigamestu atriðum í sambandi við skipulag heilbrigðis-
þjónustunnar og að með styrkjum o.fl. væri hjúkrunarkon-
um „veitt tækifæri til að læra vísindalegar rannsóknir og
hagnýta sér þær“. (María Þétursdóttir, 1967, 1968).
Þessar umræður voru því ofarlega í hugum manna
þegar Maria Tito de Moraes kom til íslands að tilstuðlan
landlæknis. Maria er portúgölsk að uppruna og stundaði
nám í hjúkrun í Bandaríkjunum og heilsuvernd í Kanada.
Hún lauk licensiatgráðu frá háskólanum í Lissabon í
Þortúgal og meistaragráðu frá Columbia-háskóla í New
York í Bandaríkjunum. María hóf störf hjá Alþjóðaheil-
223
Tímarit hjúkrunarfræðinga • 4. tbl. 74. árg. 1998