Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.10.1999, Blaðsíða 13

þriöja mánuði eftir fæðingu. Niðurstöður benda til þess að
þremur konum af fjórum hafi enn ekki batnað nægilega á
fimmta til sjötta mánuði eftir fæðingu. Ályktað er að van-
líðan, sem varir frá öðrum til sjötta mánaðar eftir fæðingu,
sé langvarandi.
3. Skýring kvennanna á vanlíðan
Algengustu ástæður fyrir vanlíðan voru að mati kvenn-
anna eftirfarandi: Fyrri dæmi um þunglyndi (N=7), alvarlegir
samskiptaörðugleikar við sína nánustu (N=6), heilsufars-
vandamál þeirra sjálfra (N=5) eða einhvers í fjölskyldunni
(N=5) og erfiðleikar tengdir ungbarninu og/eða eldri börn-
um (N=8). Aðrar ástæður fyrir vanlíðan voru ekki eins
algengar (1-4 atriði). í flestum tilvikum voru fleiri en ein
ástæða nefnd og í sumum tilvikum voru þær samtengdar.
4. Vitneskja um heilbrigðisþjónustu og aðra aðstoð
Eingöngu ein kona af fjórum (N=8) sagðist hafa fengið
aðstoð frá aðila úr heilbrigðisstéttum (heimilis-, geð-,
barnalækni, hjúkrunarfræðingi) vegna vanlíðanar. Sex töldu
að þær hefðu fengið einhverja aðstoð frá öðrum (fjöl-
skyldu, vinafólki, presti). Minna en helmingur kvennanna
(N=14) hafði því fengið einhverja aðstoð frá fagfólki úr
heilbrigðisstéttum eða frá öðrum.
5. Skynjun kvenna á þjónustu heilsugæslustöðva
vegna vanlíðanar
í upphafi rannsóknarinnar taldi höfundur að íslenskar
konur hefðu tíð samskipti við starfsfólk heilsugæslustöðva
fram að þriðja mánuði eftir barnsburð. Því var gengið út frá
því að starfsfólkið hlyti að taka eftir konum sem liði mjög
illa og veitti þeim viðunandi meðferð. Konurnar voru því
spurðar hvort þær hefðu fengið aðstoð á heilsugæslustöð
vegna vanlíðanar eða leitað eftir henni. Meira en helmingur
(N=19) svaraði neitandi. Því voru konur spurðar um
ástæður fyrir því að leita ekki til starfsfólks heilsugæslu-
stöðva. Svörin voru flokkuð í fimm flokka sem er lýst hér á
eftir með tilvitnunum í viðtölin.
Ástæður kvenna fyrir því að leita ekki til heilsu-
gæslustöðva og skýringar þeirra:
Andleg vandamál tilheyra ekki starfsvettvangi
heilsugæslustöðva:
„Þær sinna ungbörnum, ekki mæðrum."
„Mér finnst þetta ekki vera starfsvettvangur þeirra."
„Mér hefði ekki dottið í hug að bera þetta upp við þær.“
Skortur á markvissri greiningu á geðrænum heil-
brigðisvandamálum tengdum barnsburði:
„Það spurði oft um líðan mína, en maður svarar nú ekki
svoleiðis spurningum að ráði.“
„Ég var aldrei spurð um líðan mína.“
„Ég gaf þeim margvísleg skilaboð, en það var ekki neitt
gert við það.“
„Það hefði ekki komið til greina að láta þetta í Ijós við
þær."
„Heimilislæknir hefur reynst okkur sérlega vel, en ég
get nú varla borið þetta upp við hann.“
Skortur á faglegri meðferð geðrænna vandamála
samkvæmt skynjun kvennanna:
„Ég var sett á geðlyf og tók þau ekki; það var ekki sú
aðstoð sem ég þurfti að fá.“
„Þær hafa engan tíma til að tala við mann."
„Starfsfólkið er mjög almennilegt, en það talaði enginn
við mig um vanlíðan mína.“
„Þeir hefðu nú átt að sjá að eitthvað meira og annað
var á bak við baslið með brjóstagjöfina hjá mér, en engum
virðist hafa dottið það í hug. Allt snerist um að halda
brjóstagjöfinni gangandi."
Rangtúlkun kvenna á þunglyndiseinkennum:
„Ég tel mig vera stundum fúla en ekki þunglynda."
„Ég brotnaði niður um daginn og samskipti við barns-
feður hafa ekki gengið upp en ég hafði aldrei sett það í
samband við þunglyndi."
„Ég er undir miklu álagi en ég er ekki þunglynd."
Skortur á faglegri fjarlægð milli sjúklings og heil-
brigðisstétta:
„Starfsfólk hér á heilsugæslustöðinni þekkir mann allt
of vel.“
„Ég þyrfti helst að geta komist í bæinn til að þiggja
meðferð."
„Hér þekkja allir alla - það er ekki hægt að tala við
nokkurn mann um svona mál.“
Þessar niðurstöður benda til þess að konur með
alvarlega vanlíðan telji þjónustu á heilsugæslustöðvum
ekki henta til að fá stuðning til að vinna bug á vanlíðan.
6. Leiðir sem konurnar fundu til að lifa við vanlíðan
Konurnar skiptust í þrjá hópa eftir viðhorfum þeirra til
þess hvað hjálpaði þeim til að lifa við vanlíðan.
Hópur I: Fann leiðir
Meira en helmingur (N=19) taldi sig hafa fundið leið
sem gat hjálpað þeim til að lifa við ástandið. Meðal leið-
anna töldu flestar konur vera vaxandi hæfni í foreldrahlut-
verki. Þær töluðu m.a. um að þær réðu betur við foreldra-
hlutverkið nú eða að bati hefði orðið á óværð eða vanda-
málum barnsins. Vanlíðan kvennanna og bati var því oftast
tengd barninu og foreldrahlutverkinu. Einnig voru í þessum
flokki konur sem fengið höfðu faglega aðstoð vegna þess
að þær höfðu áður orðið þunglyndar eða vegna annarra
heilsufarsvandamála.
Tímarit hjúkrunarfræðinga • 4. tbl. 75. árg. 1999
229