Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.10.1999, Blaðsíða 36

rúmi sjúklings án þess að gera sér grein fyrir því að það er
að tala um sjúklinginn, hvort sem hann er með meðvitund
eða ekki. Við eigum alltaf að hafa velferð sjúklingsins í
huga þegar við ræðum saman I návist hans.“
Mikilvægi siðareglna
Tækniþróuninni fylgja ýmsar vangaveltur af siðfræðilegum
toga og Kirsten leggur áherslu á að hjúkrunarfræðingar
geti haft mikil áhrif varðandi afstöðu til margra þeirra
spurninga sem eiga eftir að koma fram vegna tækni-
nýjunga á 21. öldinni. Hún tekur sem dæmi að þegar hún
var ungur hjúkrunarfræðingur var nýfarið að skipta um
nýru í fólki. Gjafanýru voru fyrst svo til eingöngu tekin úr
lifandi fólki, einkum ættingjum. Þar sem skortur var á
nýrum til ígræðslu fundu menn fljótt að hægt var að nota
nýru úr nýlátnu fólki. Ýmsar siðfræðilegar spurningar
kviknuðu, svo sem hvort rétt væri að halda lífi í heiladánu
fólki þar til líffærin væru tekin úr þvl. Hjúkrunarfræðingar
lögðu áherslu á að setja þyrfti lög um þetta því þeir tækju
ekki þátt í ólöglegu athæfi. í kjölfarið voru sett ný lög í
Danmörku. „Þetta sýndi okkur að hjúkrunarfræðingar geta
komið ýmsu til leiðar ef þeir standa saman. Ef við tökum
ekki afstöðu þá getum við sjálfum okkur um kennt hvernig
staðan er í heilbrigðiskerfinu. Ef hjúkrunarfræðingar eru
hálfneyddir til að gera eitthvað sem stríðir gegn siðferðis-
vitund þeirra verða þeir að standa saman til að berjast t.d.
gegn tiltekinni þróun innan heilbrigðiskerfisins. í flestum
löndum þurfa hjúkrunarfræðingar að móta reglur sem eru í
samræmi við það samfélag sem þeir lifa og starfa í.“ Og
hún tekur dæmi af hjúkrunarfræðingum í Noregi sem
komu sér saman um ákveðnar siðareglur og settu á lagg-
irnar siðanefnd sem hjúkrunarfræðingar geta leitað til og
lagt fyrir erindi, t.d. um það sem þeim finnst slæm með-
ferð á sjúklingum. „Það er styrkur fyrir hjúkrunarfræðinga
sem starfsstétt að geta vitnað í siðareglur. Þessar reglur
verða sífellt mikilvægari á næstu árum vegna þeirrar
tækniþróunar sem á sér stað.“ Og hún bætir við að hjúkr-
unarfræðingaskorturinn veki oft upp siðferðilegar spurn-
ingar hjá hjúkrunarfræðingum. „Hvað á hann t.d. að gera
ef þrír sjúklingar þurfa á hjúkrun að halda samtímis, einn
þarf að fara á salernið, annar þarf aðstoð við vél sem hann
er í og sá þriðji þarfnast þess að talað sé við hann?“
Kirsten valdi sér einkunnarorðin „mannúð" er hún tók
við formennsku í ICN. Hvers vegna? Hún segir ástæðuna
þá að hún óttist að sú þróun, sem á sér stað í heilbrigðis-
geiranum vegna tækninýjunganna, geti leitt til þjónustu
sem sé því miður langt frá því að vera byggð á mannúð.
„Og það er vegna þess að við erum svo uppveðruð af allri
tæknimenningunni og því sem hún gerir okkur kleift að
gera. En ef hjúkrunarfræðingurinn lætur sjúklinginn vera
einmana, hvað hefur hann þá að lifa fyrir? Hvers vegna
ætti hann að vera til? Hann hefur aðeins eina ástæðu til að
lifa og það er að taka þátt í mannlegum samskiptum og
252
lifa í mannlegu samfélagi." Hún segist einnig hafa áhyggjur
af þróun mála í erfðavísindum. Sumt sé jákvætt og eigi
eftir að þjóna mannkyninu. En hún leggur áherslu á að við
gerum okkur grein fyrir ýmsum afleiðingum sem þessi
tækni getur haft í för með sér. Þannig sé verið að gera
tilraunir með erfðavísa og fóstur og í raun sé hægt að búa
til nýjan kynstofn. Og hún bendir á að það þurfi ekki lengur
konur til að ganga með fóstur heldur sé hægt að koma
þeim fyrir í móðurlífi kúa og svína. „Ef þessi vísindi og
upplýsingar falla í hendur rangra aðila gæti það breytt
heiminum. Þetta er ekki ólíkt því sem gerðist á tímum
nasistanna í Þýskalandi, þegar fram komu hugmyndir um
að framleiða aría, nema það tæki mun skemmri tíma að
koma upp nýjum kynstofni með nútímatækni.
Stuðlum við að heilbrigðum heimi?
Við lesum um það í blöðunum að Bandaríkjamenn hafi
samþykkt áframhaldandi tilraunir við klónun. Ég er mjög
óttaslegin út af þessari þróun og ég tel að reglurnar verði
að vera mjög strangar, það verða að vera svo miklar
takmarkanir að mörgum rannsakendum finnist það ekki
þess virði að fást við klónun. Þetta geta verið svo hættuleg
vísindi að ég set spurningarmerki við hvers vegna við erum
að þessu. Eru rannsakandur að þessu til að gera mann-
kynið heilþrigðara og gefa því betra líf? Eða er þetta eins
og í sambandi við hjartaígræðslurnar þegar milljónum er
eytt í þágu örfárra? Þetta er spurning um mannúð og sið-
gæði en þetta er einnig spurning um hvernig eða hvort við
stuðlum að heilbrigðum heimi. Ef við setjum mikla fjármuni
í hátækni getur verið að við þjónum aðeins örfáum meðan
milljónir búa ekki við lágmarksheilsugæslu. Þetta er því
spurning um hvernig við getum best notað þá fjármuni
sem varið er til heilbrigðismála og afstöðu lækna og hjúkr-
unarfræðinga til þessara málefna. Rannsóknir eru á leið
sem getur orðið mjög hættuleg en hver þjóð fyrir sig
verður að spyrja hvaða leið hún vill fara því það verða
stjórnmálamenn sem taka lokaákvarðanirnar í öllum lýð-
ræðissamfélögum." Hún bætir við að ICN muni leggja
áherslu á mikilvægi erfðavísinda í stefnumótun á alþjóða-
heilbrigðissviðinu.
Kirsten hefur barist fyrir því að læknar og hjúkrunarfólk
taki höndum saman til að uppræta pyndingar en þessar
starfsstéttir eru oft þvingaðar af stjórnvöldum til að taka
þátt í þeim, aðstoða við að láta fórnarlömbin lifa til að
hægt sé að pynda þau sem mest. „Við munum flest eftir
þeim hryllingi sem var afhjúpaður í kjölfar seinni heims-
styrjaldarinnar, það vakti mikil og hörð viðbrögð við pynd-
ingum og útrýmingarbúðum. En samt sjáum við enn
fjölmörg lönd, mörg þeirra eiga meira að segja aðild að
ICN, beita pyndingum markvisst. Þyndingar eru með því
ómanneskjulegasta sem getur átt sér stað í lýðræðisþjóð-
félagi, það grefur undan lýðræðinu þar sem enginn þorir
að tala um það sem viðgengst því allir eru hræddir."
Tímarit hjúkrunarfræðinga • 4. tbl. 75. árg. 1999