Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.10.1999, Blaðsíða 14

Hópur II: Leita enn leiða
Fjórða hver kona (N=9) hefði viljað þiggja meiri aðstoð.
í þessum flokki virtust konurnar eiga við fjölbreyttari
vandamál að stríða en í fyrra flokki (t.d. erfitt barn, sam-
skiptavandamál við maka eða skortur á stuðningi frá
sínum nánustu).
Hópur III: Trúa að tíminn lækni
Átta konur trúðu á lækningamátt tímans og höfðu ekki í
hyggju að leita eftir meiri aðstoð. Vandamál fjögurra
kvenna var langvarandi þunglyndi ótengt barnsburði
(N=4). Fjórar fundu fyrir miklu álagi sem þær brugðust við
með depurð (N=4). í þessum hópi voru konur með reynslu
af sjálfslækningu þunglyndis og mislyndis og virtust þær
treysta reynsluþekkingu sinni betur en faglegri þekkingu
heilbrigðisstétta. Einnig voru þar konur sem fengið höfðu
faglega aðstoð vegna annarra heilsufarsvandamála en
þunglyndis (t.d. grindarloss), en höfðu ekki í hyggju að leita
sér aðstoðar vegna vanlíðanar sérstaklega.
Nánari athugun á áhyggjuefnum kvennanna í hópunum
þremur leiddi í Ijós að í öllum hópum voru konurnar upptekn-
ar af vandamálum barnsins og erfiðleikum í foreldrahlutverki. í
fyrsta hópnum leystust þau mál að mestu með tímanum, en
það gerðist hins vegar ekki í hinum tveimur hópunum.
Mæður í fyrsta hópnum virtust breyta oftar viðhorfum og
aðferðum til að ná árangri og sýndu einnig meira frumkvæði
við að leita sér aðstoðar hjá öðrum. Það var algengara í fyrsta
hópnum að samskiptaerfiðleikar breyttust til hins betra og
viðleitni til sjálfshjálpar kom eingöngu fram í þessum hóp. (
öðrum hópi lýstu konur oftast samskipta- og sambúðar-
erfiðleikum. í þriðja hópi lýstu konur oftast vandamálum sem
áttu rót sína að rekja til fortíðarinnar. í báðum síðarnefndum
hópunum glímdu konurnar enn við vandamál sem höfðu
verið leyst að mestu í fyrsta hóp. Þær leituðu einnig í mun
minna mæli eftir aðstoð hjá fagfólki en konur í fyrsta hópnum.
Hvað er til ráða?
Þau atriði, sem konurnar töldu hafa hjálpað sér eða mundu
hjálpa sér, voru skráð og flokkuð fyrir alla hópa. Niðurstöður
benda til þess að þær þyrftu aðstoð af eftirgreindu tagi:
1. Aðstoð vegna erfiðleika með ungbarn og foreldrahlut-
verk (væl, svefnvandamál, tengslamyndun, þroskaerfið-
leika, hlutverkaágreining, reynsluleysi, óánægju,
brjóstagjafarvandamál og fl.).
2. Ráðgjöf vegna langvinnra samskipta-, sambúðar- og
hjónabandserfiðleika.
3. Meðferð vegna áfengis- og vímuefnavandamála
kvenna og/eða annarra í fjölskyldunni.
4. Aðstoð vegna líkamlegra kvilla.
5. Meðferð vegna þunglyndis, kvíða og/eða annarra
geðrænna vandamála.
6. Aðstoð við að minnka þreytu, efla þrek og öðlast fulla
færni við athafnir daglegs lífs.
7. Aðstoð við að yfirvinna félagslega einangrun.
230
7. Skynjun á samskiptum við ungbarnið og
umönnun þess
Konur tjáðu margvíslegar áhyggjur af umönnun ung-
barnsins, fyrir utan áhyggjur af heilsufarsvandamálum og
óværð. Helstu áhyggjuefnum er lýst í töflu II. Þær benda til
þess að alvarleg vanlíðan hafi neikvæð áhrif á hugsun,
tilfinningar og samskipti við ungbarn.
Tafla II.
Áhyggjuefni mæðra með mikla vanlíðan (N=36) við
umönnun og samskipti við ungbarn
Hugsun um höfnun
Hugsun um að missa barnið
Hugsun um að eitthvað (slæmt) sé að barninu
Hugsun um að meiða barnið
Erfiðleikar við að snerta barnið
Skortur á þreki til að annast barnið
Skynjun á barninu sem byrði
Ófærni um að tala jákvætt um barnið
Óraunhæfar hugmyndir um þroska og getu barnsins
Umfjöllun:
Þunglyndiseinkenni og streita í foreldrahlutverki
Niðurstöður benda til þess að mikil vanlíðan íslenskra
kvenna eftir barnsburð sé einnig langvarandi þar sem þrem-
ur konum af fjórum hafði ekki batnað verulega á fimmta til
sjötta mánuði. Þessar niðurstöður eru í samræmi við bresk-
ar rannsóknarniðurstöður sem sýna að auknar líkur eru á
langvarandi þunglyndi hjá þeim konum sem fá enga
meðferð vegna þunglyndis eftir fæðingu (Cox og fl., 1993;
Holden og fl., 1989). Þrenns konar skýringar geta verið á
niðurstöðum fyrir íslensku konurnar: 1. Að þunglyndi eftir
barnsburð hafi ekki verið sjúkdómsgreint og því ekki með-
höndlað faglega nema í tveimur tilvikum. Það er í samræmi
við skoskar rannsóknarniðurstöður um að konur leiti sjaldan
aðstoðar fagstétta vegna tíðra þunglyndiseinkenna eftir
fæðingu og fái þar af leiðandi hvorki greiningu né meðferð
(Mclntosh, 1993). 2. Ástæður langvarandi þunglyndis geta
verið tengdar erfiðum félagslegum aðstæðum sem viðhalda
þunglyndi til lengri tíma. Þetta kom fram í viðtölum við hóp II
og er staðfest í erlendum rannsóknum (Wickberg og
Hwang, 1997; Boyce, 1994; Cox og fl., 1993; Hall og fl.,
1991). 3. Hópur kvenna hefur átt við þunglyndi að stríða
og/eða önnur sálfélagsleg vandamál, sem koma sjaldan til
meðferðar hjá fagaðilum, eins og fram kom í hóp III og
samræmist þetta niðurstöðum erlendra rannsókna
(Mclntosh, 1993; Lloyd og Redman, 1992).
Hugleiðingar um sjálfsmeiðingar hjá 13 konum benda
Tímarit hjúkrunarfræðinga • 4. tbl. 75. árg. 1999