Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.10.1999, Qupperneq 59

^Píy'Y'íh.^uy' eða eÚY'ðAY'le^.sí í fótum
- algengur sjúkdómur sem þú hefur aldrei heyrt minnst á (restless legs syndrom)
Þessum sjúkdómi var líklega fyrst lýst árið 1685 en honum
voru gerð rækileg skil 1945 og tékk hann þá það nafn sem
mest hefur verið notað síðan (restless legs). Þessi
sjúkdómur getur hrjáð fólk á öllum aldri, hann er sjaldgæfur
meðal barna en verður algengari eftir því sem fólk eldist og
hann er yfirleitt langvarandi. Yngra fólk fær oft hvíldir inn
á milli, nokkrar vikur, mánuði eða jafnvel nokkur ár, en svo
byrjar sjúkdómurinn oftast aftur. Þegar fólk eldist verður
styttra á milli hvíldanna.
Sjúkdómurinn hrjáir jafnt konur sem karla og er talið að
2-5% af fólki fái hann. í sumum tilfellum finnst skýring og
getur eirðarleysi í fótleggjum verið afleiðing af skorti á járni í
blóði (lagast með járngjöf), B12 vítamlnskorti eða skorti á
fólínsýru (lagast við gjöf þessara vítamína), meðgöngu
(lagast eftir fæðingu), sykursýki eða nýrnabilun. Einnig
getur eirðarleysi í fótleggjum fylgt drykkjusýki, Þarkinsons
sjúkdómi og jafnvel fleiri sjúkdómum. Kaffi eða annað sem
inniheldur koffein getur gert ástandið verra.
Algengast er þó að ekki finnist skýring á sjúkdómn-
um og það form hans er talið ættgengt. Nánast ekkert er
vitað um orsakir sjúkdómsins í þessum tilvikum og deila
menn t.d. um hvort orsakir hans sé að finna í miðtauga-
kerfinu, úttaugakerfinu, blóðrásarkerfinu eða annars staðar.
Algengar lýsingar á óþægindunum eru á þann veg að
þau byrji 5-30 mínútum eftir að viðkomandi leggst útaf,
sest inn í bíl, kvikmyndahús eða fyrir framan sjónvarpið.
Óþægindin eru venjulega á svæðinu frá ökklum upp á
mið læri en þau geta stöku sinnum náð niður fyrir ökkla og
stöku sinnum eru þau í handleggjum. Þessu er lýst sem
verkjum, óróa, eirðarleysi, pirringi eða óstöðvandi þörf fyrir
að hreyfa fætur og fótleggi. Ein lýsing var þannig að
sjúklinginn langaði mest til að berja fætur sína með hamri
og honum fannst hann vera að ganga af vitinu. Öðrum
fannst eins og fótleggir sínir væru fullir af iðandi ormum eða
að litlir maurar væru að skríða á fótunum. Sumir ganga um
gólf heilu og hálfu næturnar eins og dýr í búri. Sumum
tekst að sofna eftir nokkra stund en aðrir vaka, jafnvel fram
undir morgun. Af þessum lýsingum má sjá hve erfitt og
alvarlegt ástand margra þessara sjúklinga er.
Fyrir utan þau fáu tilvik þar sem tekst að finna
læknanlega orsök er því miður ekki hægt að bjóða
upp á neina örugga lækningu. Sumir sjúklingar fá bót af
því að taka lyfin levódópa (notað við Parkinsons sjúkdómi),
kódein (verkjalyf) eða díazepam (róandi), en árangurinn er
ekki góður og þessi lyf geta haft slæmar aukaverkanir.
Nokkur önnur lyf hafa verið reynd án teljandi árangurs.
í Bandaríkjunum hafa verið stofnuð samtök áhugafólks
um þennan sjúkdóm (Restless Legs Syndrome
Foundation, Southern California Restless Legs Support
Group, o.fl.), einnig í Þýskalandi.
(Morgunblaðið mars 1999, áður birt 1997, Læknirinn svarar, tekið
saman af Magnúsi Jóhannssyni, lækni).
Golfmót hjúkrunarfræðinga
Föstudaginn 18. júní sl. hittist hópur hjúkrunarfræðinga ásamt
mökum á golfvelli Kiðjabergs og tók þátt í golfmóti
hjúkrunarfræðinga. Þokkalega viðraði til spilamennsku (rigning
og rok) og var keppnisandinn mikill. Vegleg verðlaun voru í
boði og var Dentalía styrktaraðili mótsins.
Vinningshafi mótsins og þar með golfmeistari hjúkrunar-
fræðinga var Svanhildur Thorstensen, í öðru sæti var Steinunn
Kristinsdóttir og því þriðja Kristín Pálsdóttir. Makameistari var
Árni Tómasson. Að loknu golfmótinu borðuðu mótsgestir
saman í klúbbhúsi Kiðjabergs. Ánægja var mikil með mótið og
var ákveðið að hafa haustmót á heimvelli golfmeistarans en
Svanhildur spilar með Golfklúbbi Akraness.
Haustmótið var svo haldið samkvæmt áætlun 3. september.
Kristín Pálsdóttir var þá í fyrsta sæti, Ágústa Dúa Jónsdóttir í
öðru sæti og Kristín Norðmann í því þriðja. í fyrsta sæti maka
var Einar Sverrisson. Systrasel, Pharmaco, Stefán Thorarensen, Heilsuhúsið og Grænn kostur veittu væn verðlaun.
Það er von okkar að golfmót hjúkrunarfræðinga verði árviss viðburður hér eftir og að hjúkrunarfræðingar alls staðar af landinu
nái að kynnast við iðkun þessarar skemmtilegu íþróttar. Áætlað er að halda mótið aftur í júní árið 2000 og mun staðsetning og
dagsetning verða skráð í handbók hjúkrunarfræðinga fyrir árið 2000.
Jón Tómasson, Kristín Pálsdóttir, Steinunn Kristins-
dóttir, Svanhildur Thorstensen og Árni Tómasson.
Herdís Sveinsdóttir
Tímarit hjúkrunarfræðinga • 4. tbl. 75. árg. 1999
271