Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.08.2008, Blaðsíða 34

barnsfarasóttar heldur líka fundið leið
til að koma í veg fyrir sjúkdóminn sem
fólst í því að eyða hinu smitandi efni.
Semmelweis innleiddi þá stefnu að
nota klórlausnina til að þvo hendur milli
krufningar og skoðunar á sjúklingum:
„Til að eyða líkögnum, sem loða við
hendurnar, hóf ég um miðjan maí 1847
að nota chlorina liquida sem krafist var
að hver nemandi notaði til að þvo hendur
sínar áður en hann hóf skoðun." (Sinclair,
1909, bls. 48-51). Dánartíðnin féll úr
18,27% í 1,27% og ári seinna, 1848, var
enginn dauði í mars og ágúst það ár.
Samt gat hann ekki sannað kenningu sína
og gekk honum illa að sannfæra menn um
mikilvægi uppgötvunarinnar og mætti hann
mikilli andstöðu frá starfsfélögum sínum.
Lítið var gert úr kenningum hans þó svo að
slíkar niðurstöður lægju fyrir og var því haldið
fram að þó svo að kenningar hans væru
réttar þá gæfist ekki tími til að þvo hendur
sínar fyrir hverja skoðun á sjúklingum.
Sumar mótbárur drógu í efa réttmæti
kenninga hans þar sem menn töldu skorta
vísindalegan grunn því engin útskýring væri
á fundi hans. Slíkar vísindalegar skýringar
urðu aðeins mögulegar nokkrum áratugum
síðar þegar sýklakenningin var þróuð. Þar
með var dregið úr áhrifum þeim sem
þessi uppgötvun hefði getað haft á spítala
bæði í Austurríki og Ungverjalandi og um
heim allan. Hugsanlega hafa læknar einnig
átt erfitt með að viðurkenna sinn þátt í
slíkum sýkingum. Samt sem áður hélt
Semmelweis ótrauður áfram að krefjast
þess að handþvottur yrði notaður af
öllum þeim sem önnuðust sængurkonur.
Þessi eftirgangsemi hans olli ágreiningi við
prófessor Klein sem neitaði að taka þátt í
rannsókninni og gerði sitt ýtrasta til að gera
Semmelweis erfitt fyrir.
Eftir mikla velgengni í baráttunni við
sýkinguna dundi svo ógæfan yfir deild 1
í október 1847 þegar tólf konur sýktust
af barnsfarasótt og ellefu þeirra létust þó
svo að læknanemar, sem höfðu annast
þær, hefðu þvegið sér um hendurnar.
Með engar skýringar á takteinum hóf
Semmelweis rannsókn á atburðinum og
komst að því að fyrsta konan, sem var
skoðuð, var með mikla graftarútferð úr
legi. Semmelweis hafði skrúbbað hendur
sínar með klórupplausn áður en hann
hafði skoðað hana en hafði eingöngu
notað vatn og sápu eftir skoðunina þar á
eftir. Niðurstaða hans var sú að sýkingin
gat borist frá einum sjúklingi til annars
með skoðunarlækni og krafðist hann nú
að nemendur hans þvæðu hendur sínar á
milli sjúklinga. Aftur dró úr dánartíðninni.
Semmelweis jók nú umfang stefnu sinnar
í hreinlæti með því að láta þvo öll tæki
sem komust í snertingu við fæðandi
konur sem og klæðnað Ijósmæðra og
læknanema og tókst honum nánast að
útrýma barnsfarasótt á deildinni.
Eftir slíkan árangur hefði mátt ætla að
Semmelweis hefði birt niðurstöður sínar
en svo gerði hann ekki þótt ótrúlegt væri!
Það voru ýmsir kollegar hans og nemendur
sem í fyrstu birtu niðurstöðurnar. í október
1849 var það svo vinur Semmelweis,
afburðasnjall prófessor að nafni Josef
Skoda, sem gaf kenningu Semmelweis
opinbera viðurkenningu í ávarpi sínu við
Vísindaakademíuna í Vínarborg. Þó svo
að meðlimir akademíunnar og erlendum
læknum þætti mikið til uppgötvunar
Semmelweis koma þá skorti almennan
stuðning.
Rannsóknir Semmelweis voru skyndilega
stöðvaðar þegar byltingahrina reið
yfir Evrópu árið 1848. Klein neitaði að
endurnýja stöðu hans við spítalann, réð
yngri mann í starfið og Semmelweis var
látinn fara. Hann sótti um stöðu sem
fyrirlesari í fæðingarlækningum en eitt
ár leið þar til hann loks fékk svar við
umsókn sinni. Hann fékk stöðuna en
með auðmýkjandi skilyrði; hann mátti
ekki að nota lík til kennslu heldur átti
hann að notast við leðurbrúður. Nokkrum
dögum eftir stöðuveitinguna yfirgaf hann
Vínarborg án þess að kveðja vini sína
eða fyrrverandi samstarfsmenn og hélt
til Búdapest. Líklegt er að andúðin og
sú barátta, sem hann mætti af hálfu
læknastéttarinnar til viðurkenningar á
kenningum sínum, hafi valdið því að hann
hrökklaðist í burtu.
Vorið 1851, nokkrum mánuðum eftir að
hann sneri til Búdapest, fékk hann loks
lítilfjörlega stöðu sem ólaunaður forstjóri
við lítinn fæðingarspítala - St. Rochus.
Fyrir komu Semmelweis til St. Rochus
hafði barnsfarasóttin herjað sem faraldur
á fæðingardeild spítalans sem þá hafði
verið undir yfirstjórn skurðlæknis. En engir
læknanemar voru þjálfaðir við spítalann og
fáar krufningar voru framkvæmdar og því
höfðu uppgötvanir Semmelweis haft lítil
áhrif þar. Það leið þó ekki langur tími þar
til Semmelweis áttaði sig á hverjar orsakir
sýkingarinnar væru; skurðlæknirinn, sem
stjórnaði deildinni, framkvæmdi skoðanir
á sjúklingunum með hendur sínar enn
útataðar í blóði og vefjaleifum eftir
skurðaðgerðir. Semmelweis var fljótur
að taka fyrir það og fékk skurðlæknirinn
ekki lengur að skoða sjúklingana. Hann
fyrirskipaði einnig að deildin yrði þrifin
og að tekin yrði upp klórþvottur. Dró
þá verulega úr dánartíðninni li'kt og
gerst hafði á spítalanum í Vínarborg.
Þrátt fyrir velgengni Semmelweis voru
fæðingarlæknar í Vín enn fjandsamlegir
honum og ritstjóri Wiener Medizinische
Wochenzeitschrift skrifaði að tími væri
kominn til að hætta þessari þvælu
um handþvott með klór. Hins vegar
voru hugmyndir Semmelweis fljótlega
viðurkenndar í Búdapest.
Með því að fylgja ströngum
sótthreinsunaraðferðum hafði hann
náð mikilli velgengni í fæðingum og
kvensjúkdómalækningum sem á öðrum
spítölum í Evrópu reyndust enn hættulegar.
Þrátt fyrir það voru kenningar hans enn
hafðar að athlægi og þeim var hafnað í
Vínarborg. Á ráðstefnu þýskra lækna og
vísindamanna höfnuðu flestirfyrirlesaranna
kenningum hans - einn af þeim var Rudolf
Virchow (1821-1902), þekktur fyrir fjölda
mikilvægra uppgötvana. Hann var t.d.
fyrstur til að bera kennsl á hvítblæði og
setti fram kenninguna Omnis cellula e
cellula - „hver fruma á uppruna sinn í
annarri lifandi frumu", sem hann birti 1858
(Encyclopædia Britannica, e.d.).
Árið 1857 giftist Semmelweis, þá 39
ára gamall, Maríu Weidenhoffer sem var
aðeins 18 ára gömul. Þau eignuðust 5
börn; son sem lést stuttu eftir fæðingu;
dóttur sem lést fjögurra mánaða gömul;
aðra dóttur sem lifði til fullorðinsára en
giftist aldrei; son sem framdi sjálfsmorð
23 ára gamall, líklega vegna spilaskulda
og að lokum þriðju dótturina sem var
sú eina af börnum hans sem giftist og
eignaðist börn. Þrátt fyrir mikla harmsögu
í einkalífinu hélt Semmelweis ótrauður
áfram vinnu sinni. Um það leyti, sem hann
giftist, hafði hann enn ekki skrifað og birt
Tímarit hjúkrunarfræöinga - 3. tbl. 84. árg. 2008