Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.08.2008, Qupperneq 36

af völdum þeirrar sýkingar sem hann helgaði lífi sínu að
berjast gegn. Semmelweis var grafinn í Vínarborg 15.
ágúst 1865. Af þeim fáu sem mættu í útför hans voru flestir
frá læknaskóla Vínarborgar. Enginn úr fjölskyldu hans var
viðstaddur, aðeins gamall vinur hans frá Búdapest. Árið
1891 voru líkamsleifar hans fluttar til Búdapest og aftur
voru þær fluttar árið 1964 og í þetta sinn grafnar í vegg
hússins sem hann fæddist í, í Tabán, þar sem nú er safn
til minningar um hann.
Árið 1977 uppgötvaði ungverski læknirinn og rithöfundurinn
Georg Sillo-Seidl ýmis skjöl sem lýstu aðdragandanum
að dauða Semmeiweis og krufningarskýrslu sem sýndi
að dauði Semmelweis hafði verið mun sviplegri en áður
var talið og að opinberar skýringar á dauða hans hafi ekki
verið sannleikanum samkvæmar. Bandaríski læknirinn
og rithöfundurinn Sherwin Nuland kannaði skjölin 1979
og staðfesti að krufning á Semmelweis hafi leitt í Ijós
meiriháttar innvortis meiðsl sem aðeins væri hægt að rekja
til harkalegra barsmíða sem hann virðist hafa verið orðið
fyrir innan veggja geðsjúkrahússins (Nuland, 2003). Þó svo
að Semmelweis hafi verið rómversk-kaþólskur var enginn
prestur fenginn til að veita honum nábjargirnar þó að vitað
væri að hann væri að deyja. Eru upplýsingarnar á aðra
lund en hinar opinberu skýrslur sem birtust eftir dauða
Semmelweis og voru grundvöllur þeirrar tilgátu að hann hafi
látist vegna sýkingar í fingri. í grein eftir H.O. Lancaster sem
birtist í Journal of Medical Biography segir:
„Mikið hefur verið ritað um ævisögu Semmelweis, samt
var sannleikurinn um dauða hans hinn 13. ágúst 1865 ekki
staðfestur fyrr en 1979 af S.B. Nuland. Eftir nokkurra ára
andlega hnignun var Semmelweis lagður inn á geðsjúkrahús
ÍVÍnarborg. Sagan hermirað þarhafihanngerstofbeldisfullur
og var honum misþyrmt af starfsmönnum sjúkrahússins; af
meiðslunum lést hann innan tveggja vikna. Þar með hafa
einhverjar dramatískar kenningar verið eyðilagðar, þar á
meðal sú að ígerð hafi komist í sár sem hann hlaut við
krufningu, sem ef sönn væri, myndi vera dásamlegt dæmi
um grískra kaldhæðni." (Lancaster, 1994)
Tveim vikum eftir dauða hans voru meðlimir ungversku
lækna- og vísindasamtakana í skemmtiferð. Sögðu lög
samtakanna að heiðra bæri þá meðlimi sem látist höfðu
á árinu. Ekkert slfkt heiðursávarp var flutt Semmelweis
til heiðurs, hvorki þá né næstu árin á eftir var nafn hans
nefnt. Aðeins nú á seinni árum hefur verkum hans verið
sýnd viðeigandi sæmd.
Afrek Semmelweis verður að skoða í Ijósi þess tíma sem
hann lifði á. Með mikilli vinnu og votti af snilligáfu gerði
hann stórkostlega uppgötvun sem veitti honum nafnbótina
„bjargvættur mæðra". Þótt hann væri umkringdur mörgum
af björtustu stjörnum austurrísku læknastéttarinnar, þá
virðist hann ekki hafa séð sjálfan sig sem hluta hinnar
útvöldu stéttar (Nuland, 2003). Hann barðist einmana
baráttu gegn fáfræði og hroka ráðandi stéttar sem
kaus að virða að vettugi þann sannleika sem hann
bauð heiminum. Þó má ekki eingöngu kenna andstæðingum
hans um því hans eigin annmarkar hömluðu stuðningi við
uppgötvanir hans. Semmelwejs átti erfitt með að skrifa eða
tala á opinberum vettvangi. Til að byrja með neitaði hann að
koma uppgötvunum sínum á prent í læknatímaritum. Hann gerði
ekki skipulagðar tilraunir og hafnaði notkun smásjárinnar til að
staðfesta kenningar sínar sem hugsaniega hefðu fært honum
viðurkenningu sem einum af færustu vísindarannsóknarmönnum
Evrópu. Semmelweis trúði á endurteknar athuganir, tölulegar
staðreyndir og rökfærslu. Má leiða getum að því að hefði honum
tekist að miðla uppgötvunum sínum betur og forðast að egna
efasemdarmenn þá má vera að honum hefði tekist að vinna gegn
rótgrónum skoðunum læknastéttarinnar.
Höfundur er sagnfræðingur MA og kennari við Menntaskólanum í
Hamrahlíð.
Heimildaskrá
Carter, K. C. og Carter, B. R. (2005). Childbed Fever; A ScientificBiography of
ignaz Semmelweis, New York: Transaction Publishers.
de Costa, C. M. (2002). "The contagiousness of childbed fever": a short history
of puerperal sepsis and its treatment, The Medical Journal ofAustraiia, 177
(11/12), bls. 668 - 671
Lancaster, H. O. (1994). Semmelweis: A rereading of die Ætiologie... Part II:
Medical historians and Semmelweis. Journal of Medical Biography, 2 (2),
bls 84-88.
Ligon, B. L. (2001). Biography; Historical moments in the recognition of
hand hygiene for control of infections: A short biography of Ignaz Philipp
Semmelweis (1818-1865), Seminars in Pediatric Infectious Diseases, 12 (2),
bls. 154-159.
Nuland, S.B., (2003). The Doctors' Plague, Germs, Childbed Fever and the
Strange Story of ignác Semmelweis, London: Atlas Books.
Encyclopædia Britannica (e.d.) Rudolf Virchow. Encyclopædia Britannica. Sótt
7. júlí 2008 á http://www.britannica.com/EBchecked/topic/629797/Rudolf-
Carl-Virchow.
Porter, Roy.,(1999). The Greatest Benefit to Mankind, A medicai history of
humanity from antiquity to the present, London: Fontana Press.
Ricci, J.V., (1943).T/ie genealogy of gynecoiogy: history of the deveiopment of
gynaecoiogy through the ages. Philadelphia: Blakiston .
Sinclair, W.J., (1909). Semmelweis, His Life and his Doctrine, Manchester:
Manchester University Press.
Strathern, P„ (2005). A Brief History of Medicine from Hippocrates to Gene
Therapy, London: Robinson.
Einkarekið apótek
Lágt lyfjaverð - góð þjónusta
GA^pS
APOTEK
- rétt leið
Sogavegi við Réttarholtsveg
Opiö kl. 9-18 virka daga • Sími 5680990
www.gardsapotek.is
34
Tímarit hjúkrunarfræðinga - 3. tbl. 84. árg. 2008