Orð og tunga - 26.04.2018, Síða 39

28 Orð og tunga
c. Þetta reyndist honum líka honum Þórarinum í Urðar-
seli (Halldór Kiljan Laxness 1952:23)
Halldór Laxness hafði áhuga á sérkennilegum orðum og orðalagi og
notaði oft í verkum sínum. Sögusvið Sjálfstæðs fólks er norðanlands en
óvíst er að Halldór hafi myndina frá Norðlendingum.13 Hann notar
myndina líka í öðru verki, Innansveitarkroniku, og þar er sögusviðið
annað:
(10) Að því er segir í bréfköflum sem séra Jóhann skrifaði
séra Þórarinum í Görðum (Halldór Laxness 1970:47)
Ekki er útilokað að myndin Þórarinum finnist víðar í verkum Halldórs.
En á vefnum Snara.is er hægt að leita í allmörgum verkum hans og
þar eru ekki önnur dæmi um myndina en dæmin í Sjálfstæðu fólki.
Sjálfstætt fólk þekkja flestir og margir þekkja textann afar vel. Það
kann að hafa áhrif á tungutak manna sbr. þessi tvö dæmi:
(11) a. Væntanlega hefur það komið fyrir lítið hjá Þórarinum
þótt hann lakkaði yfir vörumerkið. (Hlynur Þór Magn-
ússon 2009)
b. Þórarinum Blöndal fannst mikið til um glæsilega dag-
skrá Mímisliða… (Þórunn Blöndal 2011)
(11a) er í athugasemd Hlyns Þórs Magnússonar við bloggfærslu þar
sem rætt er um Þórarin Eldjárn rithöfund. Hlynur er alinn upp í
Mosfellssveit en kveðst ekki vera alinn upp við þessa beygingu, hann
er viss um að hann hafi lært þetta af bók og Sjálfstætt fólk þykir honum
ekki ólíklegur áhrifavaldur. (11b) er í stöðufærslu Þórunnar Blöndal á
facebook. Hún hafði skömmu áður verið rangnefnd Þórarinn Blöndal
í fjölmiðlum og kallar sig hér því nafni. Þórunn kenndi lengi íslensku
í menntaskóla og Sjálfstætt fólk kenndi hún í allmörg ár; hún telur að
myndina Þórarinum hafi hún þaðan.
Fleiri dæmi eru um lærða notkun. Nýverið sendi Þórarinn Eldjárn
frá sér smásagnasafnið Þættir af séra Þórarinum og fleirum (2016). Í
einni sögunni, „Þér eruð riddari“, segir frá prófasti að nafni Þórarinn.
Nafnið kemur þar þrívegis fyrir í þágufalli og myndin er alltaf
Þórarinum eins og í titli bókarinnar. Tíminn er síðari hluti 19. aldar
13 Í Gerplu notar Halldór sjaldgæfa fornafnsmynd, hvornugan, en sú mynd þekkist
annars aðeins í heimildum af Austurlandi (sbr. Katrínu Axelsdóttur 2014:94).
Óhugs andi er að myndin hafi verið til á tíma sögunnar. Hér kemur því hvorki
heim staður né tími.
tunga_20.indb 28 12.4.2018 11:50:32