Orð og tunga - 26.04.2018, Blaðsíða 45

Orð og tunga - 26.04.2018, Blaðsíða 45
34 Orð og tunga 5 Niðurlag Hér hefur verið fjallað um fjórar óhefðbundnar þágufallsmyndir karl- mannsnafnsins Þórarinn: Þórarin, Þórarini, Þórarinum og Þórarininum. Reynt var eftir föngum að kanna aldur og útbreiðslu þessara nýjunga á grundvelli ritaðra og munnlegra heimilda. Margir kannast við Þór- arin og Þórarini en þessar myndir eru þó miklu sjaldgæfari en hin hefð- bundna þágufallsmynd Þórarni. Þágufallsmyndin Þórarin á sér nokk- uð langa sögu en um hana eru dæmi frá síðari hluta 18. aldar. Aldur Þórarini er óljósari en dæmi er um myndina í máli manns sem fæddur var 1850. Þriðja myndin, Þórarinum, er nýjung sem færri kannast við enda að líkindum sárasjaldgæf í nútímamáli. Hún á sér nokkuð langa sögu því að heimildir eru um hana frá því um 1700. Ýmislegt bendir til Rangárvallasýslu sem kjörlendis eða ef til vill upphafsstaðar en mynd in þekkist þó á ýmsum öðrum stöðum á landinu, jafnvel á mjög fjar lægum svæðum á borð við Vestfirði og Suður-Þingeyjarsýslu. Þór- ar ininum er áþekk en enn sjaldgæfari nýjung. Heimildir eru um hana í Rangárvallasýslu og Barðastrandarsýslu. Á síðarnefnda svæðinu virðist myndin ekki hafa verið daglegt mál heldur aðeins notuð til gamans. Eldri heimildir um einstök nöfn eru jafnan af heldur skornum skammti og því erfitt að draga upp skýra mynd af þróun þeirra. Nafnið Þórarinn er hér engin undantekning. Af þessum sökum er erfitt að segja til um hvenær nýjungarnar í beygingu nafnsins komu upp. Aldur elstu dæma segir auðvitað ekki alla söguna. Af sömu ástæðu er vitaskuld erfitt að meta hvernig útbreiðslu var háttað, þ.e. hvort nýjung kom upp á einum stað og breiddist út frá honum eða hvort hún kom upp sjálfstætt á fleiri en einum stað. Heimildir eru um myndina Þórarinum mjög víða af landinu. Það kann að benda til þess að nýjungin hafi komið upp sjálfstætt á ýmsum stöðum og ekki sé um neina eiginlega útbreiðslu hennar af einu upphafssvæði að ræða. En hér þarf að gæta að því að þessi tiltekna mynd er óvænt (mannanöfn hafa ekki endinguna -um) og í ljósi þess er kannski ekki ýkja sennilegt að hún hafi komið upp sjálfstætt á mörgum stöðum.18 Sama máli gegnir um Þórarininum. En Þórarin og Þórarini, myndir sem 18 Vissulega er til að óvæntar nýjungar komi upp víða. Sú virðist t.d. vera raunin hvað varðar hina óvæntu nýjung hjöltu (nf./þf.ft. orðsins hjalt). Um hana, sjá Katrínu Axelsdóttur 2015. Þar kemur fram að sumir nota nýjungina hjöltu og eldri myndina hjölt jöfnum höndum og að í sumum fjölskyldum nota ekki allir sömu myndina. tunga_20.indb 34 12.4.2018 11:50:33
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140
Blaðsíða 141
Blaðsíða 142
Blaðsíða 143
Blaðsíða 144
Blaðsíða 145
Blaðsíða 146
Blaðsíða 147
Blaðsíða 148
Blaðsíða 149
Blaðsíða 150
Blaðsíða 151
Blaðsíða 152
Blaðsíða 153
Blaðsíða 154
Blaðsíða 155
Blaðsíða 156
Blaðsíða 157
Blaðsíða 158
Blaðsíða 159
Blaðsíða 160
Blaðsíða 161
Blaðsíða 162
Blaðsíða 163
Blaðsíða 164
Blaðsíða 165
Blaðsíða 166
Blaðsíða 167
Blaðsíða 168
Blaðsíða 169
Blaðsíða 170
Blaðsíða 171
Blaðsíða 172
Blaðsíða 173
Blaðsíða 174
Blaðsíða 175
Blaðsíða 176

x

Orð og tunga

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Orð og tunga
https://timarit.is/publication/1210

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.