Orð og tunga - 26.04.2018, Síða 57

Orð og tunga - 26.04.2018, Síða 57
46 Orð og tunga efniseindum tók að breiðast út hér á landi. En svo kom allt í einu atómsprengjan, sem allir tala um, og enginn lætur sér detta í hug að nefna hana frumeindasprengju. Orðið atóm er þar með orðið fast í málinu, við eins konar þjóðaratkvæðagreiðslu, og það fer ekki þaðan aftur. (Sigurður Pétursson 1946:32) [A few decades ago there were only a few people in Iceland who talked about atoms and molecules. They immediately prepared themselves and formed the words frumeind ‘atom’ and sameind ‘molecule’, which were good words, and these words were used by many when knowledge of these units of matt er started to spread in this country. But then sudden- ly came the atom bomb, which everyone talks about, and it doesn’t occur to anyone to call it frumeindasprengja. The word atóm is thereby established in the language through a kind of referendum, and it will not be gott en rid of.] Indeed this is the sole attestation for the word frumeindasprengja in ROH. The standard dictionary Íslensk orðabók (2002:49) lists ten com- pounds beginning with atóm- as separate lemmata: atómeðlisfræði ‘atomic physics’, atómfræði ‘atomic science’, atómknúinn ‘atom-driv- en’, atómkveðskapur ‘atom poetry’, atómskáld ‘atom poet’, atómstyrj- öld ‘atomic war’ (variant atómstríð), atómstöð ‘atom station’, atómtala ‘atomic number’, atómvopn ‘atomic weapon’ and atómþungi ‘atomic weight’ (variant atómþyngd). Two of these (atómkveðskapur and atóm- skáld) relate to the modernist poets, the remainder to atomic chemis- try, physics, power or war. The dictionary lists the lemma frumeind (396) but does not include any complex compounds formed with frumeinda(r)-. It is likely that many of the compounds listed with only a few att estations in ROH are not established but are understood as nonce formations. While both the loan word atóm and the neologism frumeind ap- pear in the literal meaning of ‘atom’ both alone and in compounds in ROH, the loan word dominates metaphorical uses in compounds. One reason for this may be that the lexicalized meaning of the com- pound may dissolve when it is combined with further elements. As frumeind is itself compound, further compounds formed with it are already complex compounds; while these are not uncommon in Ice- landic, they are somewhat marked. A complex compound generally tunga_20.indb 46 12.4.2018 11:50:35
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124
Síða 125
Síða 126
Síða 127
Síða 128
Síða 129
Síða 130
Síða 131
Síða 132
Síða 133
Síða 134
Síða 135
Síða 136
Síða 137
Síða 138
Síða 139
Síða 140
Síða 141
Síða 142
Síða 143
Síða 144
Síða 145
Síða 146
Síða 147
Síða 148
Síða 149
Síða 150
Síða 151
Síða 152
Síða 153
Síða 154
Síða 155
Síða 156
Síða 157
Síða 158
Síða 159
Síða 160
Síða 161
Síða 162
Síða 163
Síða 164
Síða 165
Síða 166
Síða 167
Síða 168
Síða 169
Síða 170
Síða 171
Síða 172
Síða 173
Síða 174
Síða 175
Síða 176

x

Orð og tunga

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Orð og tunga
https://timarit.is/publication/1210

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.