Morgunblaðið - 23.03.2018, Blaðsíða 110

6 MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 22. MARS 2018
Ásgeir Ingvarsson
ai@mbl.is
U
ndanfarin ár hefur almennt
verið stöðugleiki í verðlagi
á Íslandi, en ég vil meina
að um sé að ræða svika-
logn. Með sterkari krónu,
og þar með lækkun á verði innflutn-
ingsvöru og aðfanga til framleiðsl-
unnar, hafi íslensk fyrirtæki náð að
halda aftur af verðhækkunum þó að
laun hafi hækkað mjög mikið. Nú er
svo komið að atvinnulífið getur ekki
lengur haldið aftur af hækkununum
og óttast ég að von sé á verðbólgu-
skoti.“
Þetta segir Andri Þór Guðmunds-
son, forstjóri Ölgerðarinnar, en hann
fjallaði um rekstarumhverfi íslenskra
fyrirtækja á Iðnþingi á dögunum.
Andri bendir á að um leið og styrk-
ing krónunnar hafi hjálpað íslenskum
fyrirtækjum að standa undir miklum
launahækkunum, og haldið verð-
bólgu í skefjum, þá hafi sterkari
króna um leið veikt stöðu útflutnings-
fyrirtækja og flökt á genginu torveldi
áætlanagerð og útflutning enn frek-
ar. „Þetta er ekki rekstrarumhverfi
þar sem íslenskur iðnaður á auðvelt
með að þrífast,“ segir hann. „Við
bætast síðan óraunhæfar væntingar
fulltrúa launþega í kjarasamnings-
viðræðunum framundan sem
sprengja væntanlega alla ramma og
kveða á um hækkanir sem engar for-
sendur eru fyrir. Væri fátt annað
mögulegt en að velta miklum launa-
hækkunum út í verðlagið og værum
við þá komin aftur í þetta ástand þar
sem launahækkun og verðbólga eiga í
stöðugu höfrungahlaupi.“
Eiga inni skattalækkun
Upp er komin staða sem erfitt gæti
reynst að leysa úr á farsælan hátt.
Andri segist hafa bundið miklar vonir
við SALEK-samkomulagið, þar sem
notast var við norrænt vinnumark-
aðsmódel og reynt að semja um bætt
kaup og kjör með gagnsæjum og
skynsemislegum hætti. Segir hann
tilburði launþegasamtaka ekki falla
að þessu módeli.
Andri bendir einnig
á að atvinnulífið búi
við hátt vaxtastig,
enn hafi ekki verið
að fullu losað um
höft á fjármagns-
flutningum, og
vinnuveitendur eigi
inni skattalækkun.
„Eftir að trygginga-
gjaldið var hækkað í kjölfar efna-
hagshrunsins hefur þessi launaskatt-
ur lækkað sáralítið. Var
tryggingagjald 5,34% árið 2007, fór
upp í 8,65% og hefur síðan þá lækkað
í smáum skrefum um 1,8 prósentu-
stig, eða niður í 6,85%. Trygginga-
gjaldið bætir við allan þann þrýsting
sem er á fyrirtækjunum í landinu og
vantar lækkun um 1,5 prósentustig
til að þessi skattur verði á svipuðum
stað og fyrir hrun,“ segir hann. „Er
þá eftir að nefna að aðrir skattar hafa
hækkað töluvert og t.a.m. að tekju-
skattur á hagnað fyrirtækja hefur frá
árinu 2008 farið úr 15% í 18% og loks
í 20%.
Þar með er ekki
allt upp talið og segir
Andri að íslenskur
iðnaður þurfi líka að
glíma við ört hækk-
andi raforkuverð.
„Hjá Ölgerðinni hef-
ur meðalverð á kíló-
vattstund hækkað
um 87% frá 2012 og
64% frá 2014 án þess að megi sjá að
nokkur forsenda sé fyrir svona mikl-
um hækkunum.“
Orkufyrirtækin eru flest í eigu
hins opinbera og mætti því líta á
hækkun raforku umfram það sem
eðlilegt getur talist sem viðbót-
arskatt. „Íslensk fyrirtæki nutu áður
góðs af því að raforka var ódýrari hér
á landi en víða erlendis, en nú er það
forskot óðara að hverfa og sam-
keppnishæfnin skert sem því nemur.
Ekki er að sjá að neinar kostn-
aðarsamar framkvæmdir við upp-
byggingu orkuinnviða geti skýrt
þessa hækkun, heldur virðist hún
fara beint inn í kerfið sem aukinn
hagnaður, og áfram til eigenda orku-
fyrirtækjanna sem eru ríki og sveit-
arfélög.“
Þurfa á útflutningi að halda
Nú gætu lesendur spurt hvort ís-
lenskur iðnaður geti ekki lagað sig að
rekstrarumhverfinu með enn frekara
aðhaldi og hagræðingu. Andri segir
að stöðug vinna sé í gangi enda keppi
innlendir framleiðendur við erlenda
vöru og þurfi að vinna hylli neytenda
á sömu forsendum. „En við getum
t.d. illa keppt við breskan iðnað sem
býr við lægri framleiðslukostnað á
hverja einingu, stöðugri gjaldmiðil og
lægri vaxtakostnað. Í tilviki Ölgerð-
arinnar þá er t.d. Pepsi Max sem
framleitt er á Íslandi fyllilega sam-
bærilegt við Pepsi Max frá Bretlandi
nema hvað íslenska framleiðslan er á
margan hátt kostnaðarsamari.“
Andri bendir líka á að með bættri
samkeppnishæfni myndu skapast
forsendur til að efla útflutning, sem
myndi þýða betri nýtingu fram-
leiðslutækja og vinnuafls, fjölgun
starfa og lægra verð. „Í augnablikinu
er útflutningur ekki stór hluti af
rekstri Ölgerðarinnar, en fyrir fyr-
irtæki eins og okkar er lífs-
nauðsynlegt að vinna stöðugt að auk-
inni framleiðni, sem má ýmist gera
með tækniþróun og framförum í
framleiðslunni eða með auknu fram-
leiðslumagni. Hér hvíla milljarðar í
vélbúnaði, sem við borgum íslenska
vexti af, og ef okkur tekst að koma
meiru í gegnum pípurnar þýðir það
að kostnaðurinn á hverja einingu
lækkar sem síðan skapar svigrúm til
verðlækkana til hagsbóta fyrir innan-
landsmarkaðinn,“ segir hann. „Við
erum stöðugt að velta við steinum og
leita leiða til að ná fram aukinni hag-
kvæmni, en við þurfum líka á útflutn-
ingi að halda til þess að geta vaxið og
dafnað og náð niður einingakostn-
aði.“
Höfum búið við svikalogn
Andri Þór Guðmundsson óttast að kröfur launþegasamtaka geti hleypt af stað höfrungahlaupi launahækkana og verðbólgu. Búa
þarf íslenskum fyrirtækjum gott umhverfi svo þau geti verið samkeppnishæf við erlenda framleiðendur og ráðist í útflutning.
Morgunblaðið/Eggert
Tækifæri „Hér hvíla milljarðar í vélbúnaði,
sem við borgum íslenska vexti af, og ef okk-
ur tekst að koma meiru í gegnum pípurnar
þýðir það að kostnaðurinn á hverja einingu
lækkar,“ segir Andri Þór Guðmundsson.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Svalandi Innlendir drykkjaframleiðendur þurfa að keppa við erlenda vöru.
Morgunblaðið/ÞÖK
Byrði Andri segir erfitt að finna góða skýringu á mikilli hækkun raforkuverðs.
Skattar hafa hækkað
töluvert og t.a.m. tekju-
skattur á hagnað fyr-
irtækja hefur frá árinu
2008 farið úr 15% í
18% og loks í 20%.