Morgunblaðið - 23.03.2018, Qupperneq 118

14 MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 22. MARS 2018
K
jarni vandans sem við sem samfélag
erum að glíma við er að of fáir
velja að mennta sig í iðn- og
tæknigreinum. Það veldur skorti á
starfsfólki og nýliðun í ákveðnum
greinum verður of lítil,“ útskýrir Rannveig.
„Við erum þegar að glíma við skort á iðn- og
tæknimenntuðu starfsfólki og að óbreyttu
mun þetta ástand versna.“
Vandinn að mati Rannveigar er ekki gæði
námsins heldur eru djúpstæðar ástæður hér
að baki.
„Hefðin fyrir iðnnámi er ekki mjög sterk
og ungt fólk skortir fyrirmyndir. Þau þurfa
að sjá betur fyrir sér hvernig skemmtileg og
spennandi framtíð getur falist í iðn- og verk-
námi. Önnur ástæða kann að liggja í þeirri
staðreynd að okkur gengur illa að vekja
áhuga ungra krakka á tækni- og iðngreinum.
Þau fá einfaldlega ekki tækifæri til að þróa
með sér áhuga og hæfileika á þessu sviði.
Það er lykilatriði að ungir krakkar fái tæki-
færi til að spreyta sig í margvíslegu verk- og
tækninámi og fái að finna á eigin skinni
hversu skemmtilegt og gefandi það er að
vinna með höndunum. Það er of seint að
gera það þegar menntaskólaárin nálgast þeg-
ar þau hafa eytt stórum hluta grunn-
skólaáranna í bóknám.“
Erum að glíma við ákveðna fortíðardrauga
Það er kunnara en frá þurfi að segja að
flestallar þjóðir í kringum okkur eiga sér
handverksstéttir sem eru að minnsta kosti
jafnhátt skrifaðar og háskólafólk, ef ekki
hærra skrifaðar ef eitthvað er. Nægir í því
að nefna leirkerasmiði í Stoke-On-Trent, úr-
smiði í Genf, ostagerðar- og ilmvatnsgerð-
arfólk í Frakklandi, kristalblásara í Tékk-
landi og svo mætti endalaust telja. Í fljótu
bragði virðist sem iðnmennta- og handverks-
fólki hafi ekki tekist að ná slíkri stöðu hér-
lendis. Er um slaka ímyndarvinnu þessara
greina að ræða, eða liggur eitthvað annað að
baki?
„Þessi lönd sem þú nefnir búa við afar
ríka hefð í iðnaði og þessum löggiltu iðn-
greinum,“ segir Rannveig. „Hefðin er ekki
fyrir hendi með sama hætti hér á landi.
Langt fram á síðustu öld voru Íslendingar
fyrst og fremst bændur og sjómenn og iðn-
aður sem atvinnugrein hafði ekki skotið rót-
um. Að mörgu leyti var bygging álversins í
Straumsvík eitt af stóru skrefum iðnbylt-
ingar á Íslandi en okkur skortir hefðina.
Kannski erum við líka að glíma við
ákveðna fortíðardrauga. Á síðustu öld var
það fremur leið til frama í atvinnulífi og að
njóta góðra kjara að ljúka stúdents- og há-
skólaprófi. Svona er þetta ekkert endilega í
dag. Mikið af skemmtilegum og vel laun-
uðum störfum er í boði sem krefjast iðn- og
tæknimenntunar. Mikið af hæfasta starfs-
fólkinu okkar hefur síðan blandað saman iðn-
menntun við háskólanám á ýmsum sviðum en
það er ákaflega mikils virði. Sjálf er ég bæði
með iðnmenntun og háskólamenntun. Sú
blanda menntunar hefur oft skipt sköpum
þegar margvíslegar ákvarðanir hafi verið
teknar í Straumsvík.“
Rík þörf á menntuðum iðnaðarmönnum
Þegar talið berst að því hvaða greinar iðn-
og tæknimenntunar liggi helst á að fá inn
segir Rannveig þörfina hafa verið lengi fyrir
hendi á flestum sviðum sem snerta rekstur
álversins.
„Hjá ISAL eru um 90
iðnaðarmenn að störf-
um. Til viðbótar eru um
30% stjórnenda og sér-
fræðinga líka með iðn-
menntun. Stærsti hóp-
urinn er vélvirkjar og
rafvirkjar en einnig eru
hjá okkur bifvélavirkj-
ar, rafeindavirkjar, mál-
arar og múrarar svo
eitthvað sé nefnt,“
bendir hún á. „Á öllum
þessum sviðum er við-
varandi þörf. En svo hefur verið lengi og það
er ein ástæða þess að við stofnuðum Stór-
iðjuskólann árið 1998. Þar gáfum við ófag-
lærðu starfsfólki tækifæri til að mennta sig í
hefðbundnum greinum eins og ensku og
stærðfræði en líka var farið ofan í saumana á
sérhæfðum námsgreinum fyrir áliðnaðinn,
s.s. rafgreiningu. Yfir 240 starfsmenn hafa
farið í gegnum grunnámið og við sjáum ár-
angur af þessu á nánast alla rekstr-
armælikvarða álversins. En starfsfólkið nýt-
ur þess líka, störfin verða áhugaverðari,
skemmtilegri og gefa tækifæri til að axla
meiri ábyrgð. En eftir sem áður er rík þörf á
menntuðum iðnaðarmönnum.“
Hugmyndin um tæknisetur
Að sögn Rannveigar þurfa ýmsir aðilar að
koma að því verkefni að efla stöðu iðn- og
tæknimenntunar hér á landi. Slíkt sé lang-
tímaverkefni en til alls fyrst sé að vekja
raunverulegan áhuga hjá unga fólkinu.
„Þetta er langtímaverkefni sem margir
þurfa að koma að. Fyrirtækin í landinu,
stjórnvöld, skólarnir, námsráðgjafar og svo
auðvitað foreldrar sem hafa mikil áhrif á
námsval barna sinna,“ segir Rannveig. „Ein
farsælasta leiðin til að ná árangri á þessu
sviði er að fjölga þeim tækifærum sem börn
og unglingar hafa til að vinna margvíslega
tæknivinnu og gefa ímyndaraflinu lausan
taum.
Ég hef velt upp þeirri hugmynd að til að
ná þessu fram verði
komið upp tæknisetr-
um fyrir börn. Við
skulum líta til þess í
hverju við Íslendingar
erum góð, við erum
góð í knattspyrnu og
tónlist. Við höfum
byggt fótboltahús og
tónlistarskóla í höf-
uðborginni og um allt
land og börn eiga kost
á að stunda hvort-
tveggja í góðri aðstöðu
með vel menntuðum kennurum og þjálfurum
á viðráðanlegu verði. Þessu sama mætti ná
fram með tæknisetrum þar sem grunnatriði í
vélvirkjun, rafvirkjun, forritun og fleiri
greinum yrðu kennd. Síðan mætti halda
Tæknileika, líkt og tónleika og fótboltaleiki,
þar sem börn kynntu afrakstur vinnu sinnar.
Þessi leið hefur skilað okkur framúrskar-
andi árangri í tónlist og knattspyrnu og ég
tel fulla ástæðu til að ætla að það sama geti
gerst í verk- og tæknigreinum. Með þessu
móti mæti stuðla að breyttum viðhorfum
barna og foreldra þeirra, við næðum til
þeirra á unga aldri sem hafa áhuga og hæfi-
leika.“
Það er auðheyrt að Rannveigu er viðfangs-
efnið hjartans mál, og hún tekur undir það.
„Samkeppnishæfni atvinnulífs á Íslandi
byggist meðal annars á því að eiga hæft og
vel menntað starfsfólk. Fyrirtækin okkar
verða ekkert betri en besta fólkið okkar. Þar
gegnir iðnaðarmaðurinn lykilhlutverki.“
Verknámsáhugi „Það er lykilatriði að ungir krakkar fái tækifæri til að spreyta sig í margvíslegu verk- og tækninámi og fái að finna á eigin skinni hversu skemmtilegt og gefandi það er að vinna með höndunum.
Það er of seint að gera það þegar menntaskólaárin nálgast þegar þau hafa eytt stórum hluta grunnskólaáranna í bóknám,“ segir Rannveig Rist, forstjóri Rio Tinto á Íslandi um iðn- og tækninám hér á landi.
Iðnaðarmaðurinn gegnir lykilhlutverki
Svo virðist sem tæknimenntun og jafnvel enn frekar iðn-
menntun hafi setið eftir gagnvart háskólanámi á síðustu
3-4 áratugum. Rannveig Rist, forstjóri Rio Tinto á Íslandi,
flutti erindi á nýafstöðnu Iðnþingi þar sem hún lagði einmitt
áherslu á mikilvægi iðn- og tæknimenntunar hér á landi. Að
hennar mati hefur það sitt að segja að hefðin er ekki mjög
sterk og ungt fólk skortir fyrirmyndir á þessu sviði.
Á síðustu öld var það fremur leið
til frama í atvinnulífi og að njóta
góðra kjara að ljúka stúdents-
og háskólaprófi. Svona er þetta
ekkert endilega í dag. Mikið af
skemmtilegum og vel launuðum
störfum er í boði sem krefjast
iðn- og tæknimenntunar.