Breiðfirðingur - 01.04.1987, Qupperneq 44

42
BREIÐFIRÐINGUR
verið c. Vó þuml. þykk eða tæplega það, fjögra þuml. breið
og hæðin lítið eitt meiri en breiddin. Þessi trésurtarbrandur
var mjög auðunninn og léttur að hefla og tálga, og hvergi var
kvist að finna. En hefilspænir héldu sér ekki, heldur komu í
smápörtum og urðu að dusti ef þeir voru snertir. Og ekki var
hann til áreynslu, enda mjög auðbrotinn, nema því þykkari
væri. Lárinn þótti fallegur, með sínu hvíta tré og svörtu
spjöldum. Og gaman þætti mér nú að vita hvort nokkuð
kynni að vera eftir af honum.“
Steinólfur Lárusson, Ytri-Lagradal
(Kaflar úr tveimur bréfum)
26. f. 1986
Ég ætla að reyna að setja hér á b!að nokkra punkta varðandi
nýtingu surtarbrands hér á Skarðsströnd. Ég er ekki maður
til að gera því full skil sem vert væri, enda mikið vandaverk
og þyrfti æði mikillar rannsóknar við svo sem með ártöl og
staðsetningu heimilda. En þetta er forvitnilegur þáttur í
orkubúskap þjóðarinnar gegnum aldir hér á Skarðsströnd.
Staldra mætti við bæjarnafnið Hvalgrafir. Eru ekki mikil
líkindi til að þessi bær hafi heitir Kolgrafir? Ekki veit ég hvar
fyrst er getið um þennan bæ í sögum eða kirkjubókum.
Athyglisvert er að sker eða klettur í Akureyjum heitir Kola-
gröf. Þetta sker eða klettur er aðeins nokkrir fermetrar að
flatarmáli upp úr sjó, en nokkur flái er í kringum það á stór-
straumsfjöru. Útfiri er mikið á Breiðafirði eins og allir vita.
Góðar heimildir eru um að surtarbrandur fannst og var
nýttur á leirum hér framundan á Ströndinni, bæði kom hann
í ljós á fjörunni og eins var mokað ofan af honum þunnt
sandlag, því fólk vissi af honum þar undir. Yngsta heimild
um þá nýtingu er í Frakkanesi. Eftir brunann á verslunar-
húsum í Skarðsstöð fór Guðmundur Jónasson kaupmaður
að búa í Frakkanesi. Þá náði hann surtarbrandi í sundinu
milli Hríseyjar og lands, mokaði sandlagi ofan af, ekki