Breiðfirðingur - 01.05.2015, Blaðsíða 64

BREIÐFIRÐINGUR64
á tímum Sturlunga.4 Ástæðan fyrir því að ég valdi að nálgast efnið á
þennan hátt er að um er að ræða rannsókn á sjósókn á svæðinu, sjórinn
var sameiginleg matarkista eyjaskeggja og þorpanna í kring. Eyjarnar
voru háðar Stykkishólmi, Ólafsvík, Reykhólum og fleiri stöðum um
þjónustu.
Athyglisvert fannst mér að strax við lestur á heimildum kom í ljós
að á Breiðafirði var ekki síður mikið um sjókvensku en sjómennsku
fyrir aldamótin 1900.5 Þeir hugmyndastraumar sem komu til landsins
í kjölfar vélvæðingar í sjávarútvegi drógu úr því að sjókvenska þætti
„eðlileg“ en þau viðhorf má sjá meðal annars á skrifum um sjósókn
í Sjómannablaðinu Ægi og fleiri heimildum, þar sem konur eru
ekki taldar tilheyra stéttinni. Af þeirri ástæðu var mikilvægt að sjá
hvaða hugmyndir komu til landsins á þessum tíma svo unnt væri að
greina hvað olli þessum breytingum. Frjálshyggja sem kom með
upplýsingunni og stjórnarbyltingum á 18. öld lagði áherslu á náttúrurétt
manneskjunnar, frelsi, mannréttindi og borgaraleg réttindi. Samfara
þessu jókst einstaklingshyggja, meiri áhersla var lögð á einstaklinginn
í stað heildarinnar. Áhrif frjálslyndisstefnunnar hérlendis og þjóð ern-
is hugmynda voru nátengd. Aðeins hluti fólks þótti fær um að úrskurða
í málefnum þjóðarinnar, rökhugsandi karlmenn voru í forystu.6 Þessar
hugmyndir ásamt þjóðerniskennd vöktu áhuga fólks til framfara.
Nútímavæðing breytti því að framleiðslan fluttist í auknum mæli út
af heimilinu sem áður hafði verið bæði framleiðslu- og neyslueining.7
Með þessu breyttust störf fólks og eiga rótgrónar hugmyndir um
eðli kynjanna einhvern þátt í þeirri verkaskiptingu sem varð. Þjóð-
ernishyggja mótaði valdahlutverkin í samfélaginu og skerpti skilin á
4 Sverrir Jakobsson: „Braudel í Breiðafirði? Breiðafjörðurinn og hinn breiðfirski heimur
á öld Sturlunga.“ Saga 40, 1.tbl. (2002). Bls. 150–179.
5 Sjá m.a. Lúðvík Kristjánsson: „Þegar kvenfólk sótti sjó“, bls. 14–18, Hólmfríður
Gísladóttir: „Júlíana Silfá Einarsdóttir“, bls. 29–31, Friðrik Eggerz: Úr fylgsnum fyrri
aldar I, bls. 431–432, Ingibjörg Jónsdóttir frá Djúpadal: „Í Breiðafjarðareyjum fyrir 50–
60 árum“ bls. 48–66 og fleiri.
6 Sjá m.a. Inga Sigurðsson: Erlendir straumar og íslensk viðhorf, bls. 73–75,84, 92 og
104–105.
7 Guðmundur Hálfdanarson: Íslenska þjóðríkið, bls. 108–109.