Breiðfirðingur - 01.05.2015, Blaðsíða 180

BREIÐFIRÐINGUR180
selstaða Helgafells en dalurinn allur hefur tilheyrt seljalandi Helgafells,
líkt og kemur fram í landamerkjabréfinu frá því um 1250. Þar að auki
hefur Hraundalurinn verið afar ákjósanlegt seljaland þar sem nóg hefur
verið af góðum beitarlöndum ásamt því að hægt hefur verið að nýta
landið til slægna ef þess var þörf. Veigamesta vísbendingin er þó sú
að samsetningu rústanna sem og legu þeirra svipar mjög til annarra
selstaða í Helgafellssveit sem skráðar voru sumarið 2011, t.d. rústanna
í Svelgsárseli neðra (sjá myndir 7–8) sem liggja líka í hraunhvammi og
raða sér upp við hraunjaðarinn.
Guðbrandur Sigurðsson frá Svelgsá, sem skráði og kannaði sel-
stöð ur í Helgafellssveit, taldi að selstaða Helgafells hefði verið þar
sem bærinn Valabjörg byggðist seinna upp (Guðbrandur Sigurðsson
1957a:69), en bæjarstæðið er rétt vestan við mynni Hraundals. Í sýslu-
og sóknalýsingum Helgafells- og Bjarnarhafnarsókna frá árinu 1842
segir um Valabjörg: „eiginlega selstaða frá Helgafelli, en hefir nú um
50 ár verið byggð jörð þangað til vorið 1840“ (Sýslu- og sóknalýsingar
1970:192).
Heimildir eru því um selstöðu á þeim stað þar sem hjáleigan Valabjörg
stóð. Líklega má skýra þetta með því að selstaða Helgafells hafi verið
færð úr Hraundalnum undir Valabjörg einhvern tímann á 15. eða 16. öld
og staðið þar allt þar til selstöðunni var breytt í býli. Þessu til stuðnings
má benda á að undir Valabjörgum hafði Jón Guðmundsson, staðarhaldari
á Helgafelli, í seli um tveggja ára skeið um 1842, þ.e. á meðan Valabjörg
voru tímabundið í eyði, og telur að áður hafi reglulega verið haft þar í
seli fram til ársins 1790 (Sýslu- og sóknalýsingar 1970:194). Þó að gott
seljaland hafi verið í Hraundal og undir Valabjörgum hafa landgæði ekki
verið nægilega mikil til að standa undir heilsársbúsetu verulega lengi
því Valabjörg fóru í eyði aldamótaárið 1900 (Guðbrandur Sigurðsson
1957b:52).
Hvar var hin forna rétt Eyrbyggja sögu?
Spyrja má í framhaldinu hvað hafi orðið um hina fornu rétt sem nefnd er
í Eyrbyggju og hvernig mistúlkun, eða misskilningur, Þorleifs Jóhann-
es sonar er til kominn? Í Eyrbyggju er staðsetningu réttarinnar lýst svo: