Ljósmæðrablaðið - 01.07.2011, Qupperneq 25

25júlí 2011 • Ljósmæðrablaðið
hvort léttburarnir greindust fyrir fæðingu
en af börnum íslenskra mæðra voru 50%
greind fyrir fæðingu en aðeins 16,7% af
börnum erlendra mæðra.
Mikilvægt er að greina vaxtarskerðingu
sem fyrst þar sem hún getur orsakað víð-
tæk vandamál hjá fóstri og/eða nýfæddu
barni (Kolbrún Pálsdóttir, o.fl., 2007). Öllum
verðandi foreldrum á landinu stendur til
boða ráðgjöf í tengslum við ómskoðun
(Anna Björg Aradóttir, Arnar Hauksson,
Guðlaug Torfadóttir, Hildur Harðardóttir,
Jón Jóhannes Jónsson, María Hreinsdóttir,
ed.). Hins vegar hefur sú ráðgjöf sem veitt
er verðandi foreldrum í kjölfar ómskoðana
lítt verið rannsökuð hérlendis. Víða er öllum
verðandi foreldrum boðin fósturskimun og
er slíkt boð fastur liður í meðgönguvernd
í nokkrum löndum, þar á meðal á Íslandi.
Það er mikilvægt að vel sé staðið að öllum
þáttum fósturskimana og þeir sem hlut eiga
að máli fái ávallt vandaðar upplýsingar um
tilgang ómskoðana til að geta tekið upp-
lýsta ákvörðun um hvort þiggja eigi þær
skoðanir sem í boði eru. Jafnframt þarf að
eiga sér stað umræða um hvað gera skuli
ef grunur vaknar um þroskafrávik hjá fóstri
í kjölfar skoðunar (Helga Gottfreðsdóttir,
2009; Hildur Kristjánsdóttir, 2001).
AÐFERÐAFRÆÐI
Eigindleg aðferð með fyrirbærafræðilegri
nálgun er beitt í rannsókninni og notast
er við Vancouver skóla aðferðina (Sigríður
Halldórsdóttir, 2003). Alhæfingargildi eig-
indlegra rannsókna er ekki fyrir hendi en
þær gefa ákveðnar vísbendingar um reynslu
þátttakenda og henta einnig til að auka
skilning á því sem liggur að baki upplifunum
fólks (Kvale 1996). Í þessu tilfelli er reynsla
mæðranna á meðgöngu í tengslum við auka
ómskoðun það sem þær eiga sameiginlegt.
Allir átta viðmælendurnir sem valdir voru
með tilgangsúrtaki höfðu upplifað að fara í
ómskoðun vegna gruns um vaxtarskerðingu.
Tekin voru hálfstöðluð viðtöl við konurnar
og þær beðnar að lýsa reynslu af því að vera
boðin og fara í auka ómskoðun vegna gruns
um vaxtarskerðingu fósturs. Jafnframt voru
mæðurnar spurðar um þeirra fyrstu hugsanir
og hvaða fræðslu og/eða upplýsingar þær
fengu áður en þær komu í auka skoðunina,
hvernig þeim leið meðan þær biðu eftir óm-
skoðuninni og hvernig þeim leið í skoðun-
inni sjálfri. Tilgangur rannsóknarinnar var að
afla upplýsinga um upplifun kvenna af því
vegna gruns um vaxtarskerðingu fósturs á
meðgöngu. Rannsóknarspurningin var: Hver
er upplifun mæðra í tengslum við auka óm-
skoðun vegna gruns um vaxtarskerðingu hjá
fóstri á meðgöngu? Eigindleg aðferð, með
fyrirbærafræðilegri nálgun er beitt í rann-
sókninni og notast er við Vancouver skóla
aðferðina (Sigríður Halldórsdóttir, 2003) og
voru hálfstöðluð viðtöl tekin við átta konur
um reynslu þeirra af því að fara í ómskoðun
vegna gruns um vaxtarskerðingu
FRÆÐILEG SAmANTEKT
Samkvæmt klínískum leiðbeiningum fyrir
konur í eðlilegri meðgöngu er mælt með
því að mæla legbotnshæð frá 24. viku og
fylgjast þannig óbeint með vexti fósturs.
Þannig er skimað fyrir vaxtarfrávikum því
vísbendingar um frávik s.s. vaxtarskerðingu
og/eða sköpulagsgalla sem geta mögulega
leitt til fötlunar gefa tilefni til frekari skoðana
(Hildur Kristjánsdóttir, o.fl., 2008).
Flestum fóstrum sem greinast með
vaxtarfrávik vegnar ágætlega eftir fæðingu
en þau eru viðkvæmari heldur en fóstur
sem fylgja normalkúrfu í vexti. Vaxtarskert
fóstur eru til dæmis viðkvæmari fyrir súr-
efnisþurrð sem leitt getur til fötlunar (Kol-
brún Pálsdóttir, Atli Dagbjartsson, Þórður
Þorkelsson & Hildur Harðardóttir, 2007).
Það er því afar brýnt að foreldrar viti hvað
felst í vaxtarskerðingu og að slíkt sé greint
eins fljótt og kostur er. Talið er að u.þ.b.
2500 skoðanir séu gerðar á ári á Fóstur-
greiningardeild Landspítalanum í þeim til-
gangi að meta vöxt fósturs. Ekki er hægt
að sjá út frá þessum tölum hversu margar
konur koma í skoðunina vegna gruns um
vaxtarseinkun en hluti þessara skoðana
er gerður vegna t.d. sykursýki móður, há-
þrýstings og fleiri áhættuþátta. Jafnframt
er öllum konum í tvíburameðgöngu boðið
að koma í vaxtarmat frá 30 vikum. Það
er þó hægt að segja að töluverðum hópi
kvenna er boðin ómskoðun til að fylgjast
með vexti fósturs (María Hreinsdóttir,
munnleg heimild, febrúar 2011). Í rann-
sókn Birnu Málmfríðar Guðmundsdóttur
(2008) sem skoðaði algengi ógreindra létt-
bura á Landspítala á árunum 2005 og 2006,
kemur fram að á þessum tveimur árum voru
111 börn eða 1,9% fullburða barna skil-
greind sem léttburar við fæðingu. Af þeim
92 tilvikum sem rannsakandi skoðaði voru
einungis 45,7% greindir fyrir fæðingu. Þjóð-
erni móður hafði marktækt forspárgildi fyrir
INNGANGUR
Hér á landi stendur meðgönguvernd öllum
verðandi mæðrum til boða með það að
markmiði að stuðla að heilbrigði móður
og barns, veita fræðslu um meðgöngu og
fæðingu, veita faglega umönnun, stuðning
og ráðgjöf, greina áhættuþætti og bregðast
við þeim (Reglugerð fyrir heilsugæslustöðvar
nr. 787/2007). Til að meta vöxt fósturs frá
25. viku meðgöngu er legbotnshæð mæld
og hún þannig notuð sem kembirannsókn
á vaxtarseinkun en stuðst er við íslenskt
legvaxtarrit frá árinu 1988 (Þóra Steingríms-
dóttir, 1991). Ef legbotnshæð helst óbreytt
tvær mælingar í röð og fóstrið virðist lítið
við þreifingu á legi er konum boðið að fara
í vaxtarómskoðun (Hrafnhildur Margrét
Bridde & Harpa Ósk Valgeirsdóttir, 2008).
Í einhverjum tilfellum gefa legbotnsmæl-
ingar tilefni til frekari rannsókna sem geta
staðfest eða bent til að líkur séu á að ófætt
barn sé vaxtarskert og/eða fatlað. Með-
fædda galla er að finna hjá allt að 2-3%
nýfæddra barna en búast má við að í óm-
skoðun við 18-20 vikna meðgöngu, greinist
fósturgalli hjá 1% fóstra (Kristín Rut Har-
aldsdóttir, 2001). Vísbendingar eru um að
nokkuð stór hópur kvenna fari í ómskoðun
til að meta vöxt fósturs á meðgöngu, fyrir
utan hinar hefðbundnu ómskoðanir. Engar
nákvæmar tölur eru til yfir fjölda kvenna
sem fara í ómskoðun vegna gruns um vaxt-
arskerðingu á meðgöngu.
Brýnt er að huga að líðan mæðra á með-
göngu en í rannsóknum hefur komið fram
að konur hafa gjarnan áhyggjur af heilbrigði
fóstursins (Sigfríður Inga Karlsdóttir, Arna
Rut Gunnarsdóttir, Eva Dögg Ólafsdóttir,
Linda Björk Snorradóttir & Ragnheiður Birna
Guðnadóttir, 2008, Marga Thome & Stefanía
B. Arnardóttir, 2009). Íslenskar rannsóknir
benda til að konum finnist sjálfsagt að
þiggja boð um meðgönguvernd, þær leggja
áherslu á líkamlegt eftirlit og staðfestingu
á heilbrigði barnsins (Helga Gottfreðsdóttir,
2001; Hildur Kristjánsdóttir, 2009). Lítið hef-
ur þó verið skrifað um reynslu mæðra af því
að fara í ómskoðun vegna gruns um vaxtar-
skerðingu fósturs á meðgöngu. Áhugavert
er að skoða hvernig meðgönguverndin
tekur á þessum viðfangsefnum og hvaða
skilaboð og stuðning konur fá þegar grunur
vaknar um vaxtarskerðingu á meðgöngu.
Tilgangur þeirrar rannsóknar sem kynnt er
í þessari grein, var að afla upplýsinga um
upplifun kvenna af því að fara í ómskoðun