Tímarit Máls og menningar - 01.09.2010, Side 25

TMM 2010 · 3 25
Pétur H. Ármannsson og Silja Traustadóttir
Hús skáldsins á Skriðuklaustri
og höfundur þess
Á liðnu ári var þess minnst að sjötíu ár voru liðin frá byggingu eins
veglegasta íbúðarhúss sem reist hefur verið í íslenskri sveit. Húsið sem
Gunnar Gunnarsson rithöfundur lét byggja á Skriðuklaustri í Fljótsdal
árið 1939 var teiknað af kunnum þýskum arkitekt, Fritz Höger, sem
nefndur er í flestum yfirlitsritum um byggingarlistarsögu 20. aldar.
Sú saga hefur lengi gengið að sami arkitekt hafi teiknað Skriðuklaustur
og svonefnt Arnarhreiður Hitlers í Bæjaralandi. Slíkt er fjarri öllum
sanni, þar sem Fritz Höger kom hvergi nærri hönnun síðarnefnda
hússins. Engu að síður hefur flökkusögnin lifað og m.a. ratað inn í virt
leiðsögurit á borð við Landið þitt Ísland.1 Ekki er vitað hvernig eða hvers
vegna þessi saga komst á kreik, en hafa ber í huga að upplýsingar um
stöðu Högers í þýskri byggingarlistarsögu og tengsl hans við leiðtoga
Þriðja ríkisins hafa lengstum ekki verið mjög aðgengilegar. Árið 2003
kom út í Hamborg vandað rit um ævi og verk arkitektsins Fritz Högers
sem byggist m.a. á ýtarlegum rannsóknum á varðveittum skjölum og
teikningum úr hans eigu.2 Með þessa bók í höndum var unnt að skoða
byggingu Skriðuklausturs í nýju ljósi og víðara sögulegu samhengi.
Sagan um tilurð Skriðuklausturs er ekki síst forvitnileg vegna þess
að þar vann kunnur arkitekt í evrópskri listasögu 20. aldar að verkefni
á afskekktum stað í íslenskri sveit, sem hann sjálfur hafði aldrei augum
litið og þekkti aðeins af þeim frásögnum sem finna má í skáldverkum
Gunnars. Í teikningum hans og lýsingu á húsinu birtist afar rómantísk
og upphafin sýn á sögueyjuna Ísland, sem athyglisvert er að bera saman
við þau einkenni í byggingarlist sem Höger er kunnur fyrir í Þýska-
landi.