Heimsmynd - 01.12.1986, Qupperneq 59

eftir Magnús Cuðmundsson
VIÐSKIPTAMIÐSTÖÐ EÐA NJÓSNAHREIÐUR?
Af hverju óskaði Gorbachev eftir því
að leiðtogafundurinn yrði haldinn í
Reykjavík? Var það til þess að auka
túrisma á Sögueynni, eða var það eins og
erlendir fréttaskýrendur héldu fram,
vegna þess að fsland er svo lítið og ein-
angrað að enginn tæki það alvarlega þótt
leiðtogarnir hefðu með sér örlítið spjall
innan veggja í skjóli fyrir norðangarran-
um? Ef Sovétmenn hafa haft hið síðara
að leiðarljósi, hafa þeir misreiknað sig
herfilega, því eins og allur heimurinn
veit, var áhugi heimspressunnar á við-
ræðum þeirra Gorbachevs og Reagans
með mesta móti. Hins vegar hafa margir
leitt getum að því að Sovétmenn hafi haft
einhver önnur, og þá hugsanleg lang-
tímamarkmið í huga, þegar þeir fóru
fram á að fundurinn yrði haldinn á
íslandi.
Fyrir leiðtogafundinn var, eins og allir
vita, flutt inn í landið gífurlegt magn alls
konar tækjabúnaðar. Tækjabúnaður fjöl-
miðla var slíkur að æra mátti óstöðugan,
en búnaður sá er stórveldin fluttu til
landsins var þó engu minni. Tröllauknar
flutningavélar fluttu tækjabúnað stór-
veldanna til landsins og kenndi þá vafa-
laust margra grasa. Þessi loftbrú með
tækjabúnað af ýmsu tagi var albesta tæki-
færi sem Sovétmenn hafa nokkru sinni
haft til að birgja sendiráð sitt upp af alls
, konar njósnabúnaði.
Þorgeir Þorsteinsson lögreglustjóri á
Keflavíkurflugvelli sagði í samtali við
greinarhöfund að illmögulegt hafi verið
að fylgjast náið með hvaða tækjabúnaður
barst inn í landið fyrir leiðtogafundinn.
, Þorgeir sagði að lögregluyfirvöld á Kefla-
víkurflugvelli hafi ekki farið í manngrein-
ingarálit þegar um var að ræða innflutn-
ing á tækjabúnaði sem stórveldin töldu
sig þurfa á leiðtogafundinum. Hann
sagði að hvorki væri hægt að útiloka né
fullyrða að Sovétmenn hafi haft ein-
t
hverja hluti meðferðis, sem teldust
njósnatól, og eins væri ekkert hægt að
segja með neinni vissu hvort slík tæki
hafi verið skilin eftir eða ekki, þar sem
næstum hafi verið útilokað að hafa ná-
kvæmt eftirlit með slíku.
Starfsmaður erlendar gagnnjósna-
stofnunar, sem óskaði sérstaklega eftir
að hvorki nafn hans né stofnunarinnar
yrði nefnt í þessari grein, sagði við
HEIMSMYND í lok október, að ótrú-
legt væri ef Sovétmenn hefður ekki nýtt
sér þetta kjörna tækifæri til að koma sér
upp háþróuðum njósnabúnaði á íslandi,
„Ef þeir hafa þá ekki haft hann fyrir,“
eins og komist var að orði. Viðmælandi
HEIMSMYNDAR sagðist ekki geta full-
yrt neitt um hvers konar búnaður gæti
komið til greina, en hann sagði að með
fullkomnum tölvubúnaði gætu Sovét-
menn jafnvel hlerað öll fjarskipti lands-
ins með gervihnattarskerminum um-
deilda sem þeir settu upp á sendiráðinu
fyrir nokkrum árum. Einnig gætu Sovét-
menn hafa komið sér upp öflugum bún-
aði til að trufla fjarskipti landsins og þar
á meðal fjarskipti varnarliðsins á Kefla-
víkurflugvelli. Slíkur búnaður þyrfti að
vísu mikla raforku og væri þá væntanlega
hægt að rjúfa strauminn til búnaðarins ef
hann yrði einhvern tíma settur í notkun.
Viðmælandi HEIMSMYNDAR sagði
engan vafa leika á, að Sovétmenn hafi í
áraraðir hlerað öll fjarskipti, frá Kefla-
víkursvæðinu, en símtöl milli Keflavíkur
og Reykjavíkur eru flutt með örbylgjum.
Fyrir nokkrum árum fannst fyrir tilviljun
á botni Kleifarvatns, útbúnaður með
rússneskum áletrunum, sem sérstaklega
var hannaður til að hlera örbylgjufjar-
skipti. „Það þarf ekkí mikla ályktun-
argáfu til að geta sér til um hvaðan bún-
aðurinn var upprunninn“, sagði starfs-
maður hinnar erlendu gagnnjósnaþjón-
ustu við HEIMSMYND.
Sovétmenn yrðu væntanlega ekki par
hrifnir ef þeir uppgötvuðu skyndilega að
Jón Sigurðsson rafvirki og Geir H. Zo-
ega hefðu verið svo forsjálir að innrétta
veggi húsa sinna að Garðastræti 33 og
Túngötu 24 með háþróuðum hlerunarút-
búnaði, svo eftirkomendur þeirra mættu
hlera samtöl, umgang og jafnvel rúmfarir
seinni íbúa húsanna. Hús þeirra Jóns og
Geirs eru nú í eigu Ráðstjórnarríkjanna
og þjóna hlutverki sem höfuðstöðvar
starfsemi Sovétríkjanna á íslandi. Á
þeim tíma sem þeir heiðursmenn Jón
Sigurðsson og Geir H. Zoega, byggðu
stórhýsi sín við Landakotstúnið, var há-
þróaður hlerunarbúnaður, eins og sæn-
skir sendiráðsmenn fundu í húsakynnum
sænska sendiráðsins í Moskvu á dögun-
um, einungis til í hugarheimi höfunda
vísindaskáldsagna. Ef slíkur búnaður
hefði verið til á þeim tíma, er samt ótrú-
legt að Jón og Geir hefðu haft áhuga á að
eftirkomendur þeirra hefðu tök á að
ráðast inn í einkalíf núverandi íbúa hús-
anna með þeim hætti sem fregnir herma
að gert hafi verið hjá Svíum í Moskvu.
Sovétmenn létu sér þó væntanlega ekki
bregða, þar sem slík hnýsni er í þeirra
augum hluti af leikreglum hversdagslífs-
ins í samskiptum við aðrar þjóðir.
Sovétmenn eiga ekki hægt um vik að
liggja á hleri í erlendum sendiráðum hér
á landi, eins og þeir virðast gera í sínu
heimalandi. Hins vegar má ætla að þeir
hafi ekki minni áhuga á íslenskum ríkis-
leyndarmálum en leyndarmálum annarra
vestrænna ríkja almennt. Fjöldi sovéskra
sendiráðsmanna á íslandi hefur löngum
verið þyrnir í augum margra, sem láta sig
slík mál skipta. í íslenska sendiráðinu í
Moskvu eru starfarndi þrír íslendingar. f
sovéska sendiráðinu í Reykjavík eru hins
vegar skráðir hjá útlendingaeftirlitinu
um sjötíu Sovétmenn, fyrir utan nokkra
starfsmenn sovéskra fjölmiðla sem aðset-
ur hafa í Reykjavík. Hinn óeðlilegi fjöldi
HEIMSMYND 59