Tímarit hjúkrunarfræðinga - 2017, Page 53

svefn og vaktavinna
tímarit hjúkrunarfræðinga • 3. tbl. 93. árg. 2017 53
Svefnlyf, koffín og melatónín
Ýmis lyf eru notuð til að draga úr þreytueinkennum og svefn -
truflunum. koffín er gjarnan notað til þess að auka árvekni þar
sem það eykur verklega getu (Liira o.fl., 2014). Enda þótt koffín
geti bætt virkni vaktavinnufólks eru nokkrar óæskilegar auka -
verkanir þekktar, svo sem skjálfti, kvíði, svefn leysi, háþrýst -
ingur og hjartsláttartruflanir. neysla koffíns undir morgun
hefur neikvæð áhrif á svefn viðkomandi, þá hversu vel honum
gengur að sofna og einnig á gæði svefnsins (horrocks og
Pounder, 2006; Schwartz og roth, 2006).
rannsókn Liira og félaga (2014) benti til þess að notkun
svefnlyfja bætti ekki gæði svefns eftir næturvaktir og áhrifin
breyttust ekki með hærri skömmtum. Svefnlyf hjálpi hvorki
einstaklingum að sofna fyrr né sofa lengur. Melatónín hefur verið
notað af vaktavinnufólki í gegnum tíðina í þeim tilgangi að bæta
svefn. Þá er melatónín tekið eftir vaktina til að stuðla að betri og
lengri dagsvefni en rannsókn Crowley og félaga (2003) sýndi ekki
marktæk tengsl melatónínneyslu og betri svefns.
Lokaorð
Vaktavinna getur verið skemmtileg og gefandi lífsreynsla í sjálfu
sér en hún getur hins vegar haft margvísleg neikvæð áhrif á
heilsu og líðan þeirra sem hana stunda (Marquié o.fl., 2014; niu
o.fl., 2011). Þá getur vaktavinna haft víðtæk áhrif á aðra ein -
staklinga, s.s. skjólstæðinga vaktavinnufólksins (Brown o.fl.,
2012; Marquié o.fl., 2014; niu o.fl., 2011), fjölskyldur þeirra og
vini (kryger, 2007). Þá benda rannsóknir til að þreytt og syfjað
vaktavinnufólk ógni umferðaröryggi samborgaranna (Brown
o.fl., 2012; Peate, 2007). heilsuvernd og eftirlit með vakta -
vinnufólki er mikilvægur þáttur til að koma í veg fyrir alvar legar
afleiðingar vaktavinnunnar og er það okkar einlæga von að hægt
sé að nýta þessi skrif til frekari heilsueflingar og for varnar starfs.
Heimildir
american academy of Sleep Medicine (2001). International classification of
sleep disorders, revised. Diagnostic and coding manual. Chicago, illinois:
american academy of Sleep Medicine.
Åkerstedt, T. (2003). Shift work and disturbed sleep/wakefulness. Medicine,
53 (2), 89–94.
Bambra, C.L., Whitehead, M.M., Sowden, a.j., akers, j., og Petticrew, M.P.
(2008). Shifting schedules: The health effects of reorganizing shift work.
American Journal of Preventive Medicine, 34 (5), 427–434.
Brown, r.E., Basheer, r., Mckenna, j.T., Strecker, r.E., og McCarley, r.W.
(2012). Control of sleep and wakefulness. Physiol Reviews, 92 (3), 1087–
1187.
Costa, g., haus, E., og Stevens, r. (2010). Shift work and cancer — considera -
tions on rationale, mechanisms and epidemiology. Scandinavian Journal
of Work, Environment and Health, 36 (2), 163–179.
Crowley, S.j., Lee, C., Tseng, C.Y., fogg, L.f., og Eastman, C.i. (2003).
Combinations of bright light, scheduled dark, sunglasses, and melatonin
to facilitate circadian entrainment to night shift work. Journal of Bio -
logical Rhythms, 18 (6), 513–523.
Dawson, D., og reid, k. (1997). fatigue, alcohol and performance
impairment. Nature, 388 (6639), 235.
Eldevik, M.f., flo, E., Moen, B.E., Pallesen, S., og Bjorvatn, B. (2013). in -
somnia, excessive sleepiness, excessive fatigue, anxiety, depression and
shift work disorder in nurses having less than 11 hours in-between shifts.
PloS one, 8 (8), e70882.
fallis, W.M., McMillan, D.E., og Edwards, M.P. (2011). napping during night
shift: Practices, preferences, and perceptions of critical care and
emergency department nurses. Critical Care Nurse, 31 (2), e1–e11.
folkard, S., og Lombardi, D.a. (2006). Modeling the impact of the com -
ponents of long work hours on injuries and ‘‘accidents’’. American Journal
of Industrial Medicine, 49, 953–963.
harrington, j.M. (2001). health effects of shift work and extended hours of
work. Occupational and Environmental Medicine, 58 (1), 68–72.
heilsuupplýsingasíða Viktoríufylkis (2014, júní). Shiftwork — health effects.
Sótt á http://www.betterhealth.vic.gov.au/bhcv2/bhcarticles.nsf/pages/
Shiftwork_health_effects?open.
horrocks, n., og Pounder, r. (2006). Working the night shift: Preparation,
survival and recovery: a guide for junior doctors. Clinical Medicine, 6
(1), 61–67.
Kjarasamningur Félags íslenskra hjúkrunarfræðinga og fjármálaráðherra f.h.
ríkissjóðs. gildistími 1. júní 2001 — 30. nóvember 2004. Sótt 10. nóvem -
ber 2014 á http://www.hjukrun.is/lisalib/getfile.aspx?itemid=21.
Kjarasamningur Sambands íslenskra sveitarfélaga og Ljósmæðrafélag Íslands.
gildistími 1. maí 2011 — 31. mars 2014. Sótt 20. nóvember 2014 á
http://www.ljosmaedrafelag.is/getasset.ashx?id=334.
kryger, M. (2007). Can’t sleep, can’t stay awake: A woman’s guide to sleep
disorders. Berkshire: Mcgraw-hill Publishing Company.
Liira, j., Verbeek, j.h., Costa, g., Driscoll, T.r., Sallinen, M., isotalo, L.k., o.fl.
(2014). Pharmacological interventions for sleepiness and sleep
disturbances caused by shift work. Cochrane Database of Systematic
Reviews, 8. art. no.: CD009776, doi: 10.1002/14651858.CD009776.pub2.
Marquié, j.C., Tucker, P., folkard, S., gentil, C., og ansiau, D. (2014). Chronic
effects of shift work on cognition: findings from the ViSaT longitudinal
study. Occupational and Environmental Medicine, doi:10.1136/oemed-
2013–101993.
Morgenthaler, T.i., Lee-Chiong, T., alessi, C., friedman, L., aurora, r.n.,
Boehlecke, B., o.fl. (2007). Practice parameters for the clinical evaluation
and treatment of circadian rhythm sleep disorders: an american
academy of Sleep Medicine report. Sleep, 30 (11), 1445.
nanna i. Viðarsdóttir (2014). Á vaktinni. Áhrif vaktavinnu á heilsu og líðan.
Óbirt Ma-ritgerð: háskóli Íslands, Viðskiptafræðideild.
niu, S.f., Chung, M.h., Chen, C.h., hegney, D. O’Brien, a., og Chou, k.r.
(2011). The effect of shift rotation on employee cortisol profile, sleep
quality fatigue and attention level: a systematic review. Journal of Nursing
Research, 19 (1), 68–81.
Peate, i. (2007). Strategies for coping with shift work. Nursing Standard, 22
(4), 42–45.
Sack, r.L., auckley, D., auger, r.r., Carskadon, M.a., Wright jr., k.P., Vitiello,
M.V., og Zhdanova, i.V. (2007). Circadian rhythm sleep disorders: Part
i, basic principles, shift work and jet lag disorders. an american
academy of Sleep Medicine review. Sleep, 30 (11), 1460–1483.
Saksvik, i.B., Bjorvatn, B., hetland, h., Sandal, g.M., og Pallesen, S. (2011).
individual differences in tolerance to shift work: a systematic review.
Sleep Medicine Reviews, 15 (4), 221–235.
Schwartz, j.r., og roth, T. (2006). Shift work sleep disorder. Drugs, 66 (18),
2357–2370.
Smith-Coggins, r., howard, S.k., Mac, D.T., Wang, C., kwan, S., rosekind,
M.r., o.fl. (2006). improving alertness and performance in emergency
department physicians and nurses: The use of planned naps. Annals of
Emergency Medicine, 48 (5), 596–604.
Takeyama, h., kubo, T., og itani, T. (2005). The nighttime nap strategies for
improving night shift work in workplace. Industrial Health, 43 (1), 24–
29.
Vander, a.j., Sherman, j.h., og Luciano, D.S. (1994). Human Physiology: The
Mechanisms of Body Function (6. útgáfa). new York: Mcgraw-hill, inc.
Yoon, i., jeong, D., kwon, k., kang, S., og Song, B. (2002). Bright light ex -
posure at night and light attenuation in the morning improve adaptation
of night shift workers. Sleep, 25 (3), 351.
Zhao, i., Bogossian, f., Song, S., og Turner, C. (2011). The association between
shift work and unhealthy weight: a cross-sectional analysis from the
nurses and midwives’ e-cohort study. JOEM, 53 (2), 153–158.
Zhao, i., og Turner, C. (2008). The impact of shift work on people’s daily health
habits and adverse health outcomes. Australian Journal of Advanced
Nursing, 25 (3), 8–22.