Tímarit hjúkrunarfræðinga - 2017, Blaðsíða 79

Útdráttur
Tilgangur: Á síðustu árum hefur dvalartími íbúa á íslenskum hjúkr-
unarheimilum styst og því hafa margir þeirra þörf fyrir líknarmeðferð
og umönnun við lífslok fljótlega eftir flutning þangað. Mikilvægt er
að þekkja breytingar á heilsufari og einkennum sem verða þegar nær
dregur lífslokum svo að íbúarnir fái viðeigandi umönnun og líði sem
best. Tilgangur rannsóknarinnar var að varpa ljósi á heilsufar, færni,
einkenni og meðferðarmarkmið íbúa á hjúkrunarheimilum, sem hafa
hálfs árs lífslíkur eða minni, og bera saman við aðra íbúa.
Aðferð: Rannsóknin var lýsandi þversniðs- og samanburðarrannsókn
byggð á fyrirliggjandi RAI-gögnum (e. Resident Assessment Instru-
ment) frá íbúum allra hjúkrunarheimila á Íslandi. Kvarðar og breytur,
sem lýsa heilsufari, færni, einkennum og meðferðarmarkmiðum,
byggðust á síðasta mati ársins 2012 (N=2337). Lífslíkur íbúa voru
áætlaðar í sama mati og flokkaðar í annars vegar hálft ár eða minna
og hins vegar meira en hálft ár.
Niðurstöður: Meðalaldur var 84,7 ár (sf=8,2; spönn=20–106 ár) og
hlutfall kvenna var 65,6%. Heilsufar íbúa með minni lífslíkur var verra
en annarra íbúa. Vitræn geta mæld á vitrænum kvarða (0–6) var að
meðaltali 5,0 (sf=1,3) meðal íbúa með minni lífslíkur en hálft ár, en
annarra 3,3 (sf=1,8), p<0,001. Færni þeirra var einnig verri, meðaltal
á löngum ADL-kvarða (0-28) var 26,3 (sf=3,0) samanborið við 16,5
(sf=8,3), og byltur voru einnig algengari (27,9%) en meðal annarra
íbúa (12,8%), p<0,001. Íbúar með minni lífslíkur voru með meiri verki
og önnur erfið einkenni heldur en aðrir íbúar. Hlutfallslega helmingi
fleiri voru með verki daglega (61,3%) og þeir voru einnig oftar með
slæma eða óbærilega verki (42,7%) en aðrir (14,8%), p<0,001.
Ályktanir: Niðurstöðurnar staðfesta mikla umönnunarþörf og erfið
einkenni þeirra sem dvelja á hjúkrunarheimilum, einkum þeirra sem
eru með skemmri lífslíkur. Leggja þarf áherslu á fræðslu og þjálfun
starfsfólks, ásamt breyttu mönnunarfyrirkomulagi í samræmi við
heilsufar og þarfir þessa hóps.
Lykilorð: Hjúkrunarheimili, heilsufar, einkenni, verkir, lífslíkur
Inngangur
Aldurssamsetning íslensku þjóðarinnar er að breytast með
breyttu sjúkdómamynstri og framförum í meðferð sem leiða til
þess að fólk lifir lengur með langvinna sjúkdóma. Þessa breyt-
ingu má sjá í mannfjöldaspá 2015–2065 þar sem gert er ráð
fyrir að hlutfallslega muni einstaklingum eldri en 65 ára fjölga
verulega á Íslandi og mun meira en áætluð fjölgun yngra fólks
á vinnualdri verður (Hagstofa Íslands, 2015). Á komandi árum
má því búast við að fjölgun aldraðra muni hafa mikil áhrif á
velferðarþjónustuna með aukinni eftirspurn eftir þjónustu-
úrræðum fyrir aldraða og langveika. Þessu fylgir þörf fyrir
aukna þekkingu starfsfólks á sértækum heilsufarsvandamálum
eldra fólks.
Íbúar, sem dveljast á hjúkrunarheimilum, eru mjög farnir
að heilsu og margir deyja af völdum langvinnra sjúkdóma og
hafa oft búið lengi við skerta færni og margþætt heilsufars-
vandamál (Hall o.fl., 2011). Ýmis erfið einkenni geta komið
fram þegar dregur að andláti en algengust eru andþyngsli,
verkir og óráð (Froggatt o.fl., 2013) sem fara versnandi þegar
nær dregur andláti (Estabrooks o.fl., 2015). Margir íbúar hjúkr-
unarheimila eru með skerta vitræna getu. Hjá þessum hópi
getur verið erfitt að meta einkenni og því er mikilvægt að
skipuleggja líknarmeðferð til að uppfylla flóknar þarfir þeirra
tímarit hjúkrunarfræðinga • 3. tbl. 93. árg. 2017 79
Nýjungar: Slæmir og tíðir verkir ásamt fleiri erfiðum ein-
kennum, lítil sem engin færni og byltuhætta eru hluti daglegs
lífs íbúa á íslenskum hjúkrunarheimilum, einkum þeirra sem
eru með skemmri lífslíkur.
Hagnýting: Brýn þörf er á að leita leiða við að draga úr þessum
fjölmörgu og flóknu einkennum og gera ráð fyrir nægum
mannafla til að sinna öryggi og líkamlegum og sálfélagslegum
þörfum íbúanna.
Þekking: Leggja þarf áherslu á fræðslu fyrir starfsfólkið um
einkennamat og meðferð.
Áhrif á störf hjúkrunarfræðinga: Hjúkrunarfræðingar eru lyk-
ilaðilar í að meta, skrá og koma upplýsingum varðandi verki og
önnur erfið einkenni á framfæri til að tryggja viðeigandi
umönnun.
Hagnýting rannsóknarniðurstaðna
Jóhanna Ósk Eiríksdóttir, skurðlækningasviði og lyflækningasviði Landspítala
Helga Bragadóttir, hjúkrunarfræðideild Háskóla Íslands
Ingibjörg Hjaltadóttir, hjúkrunarfræðideild Háskóla Íslands og flæðissviði Landspítala
Samanburður á heilsufari, færni, einkennum
og meðferðarmarkmiðum íbúa á íslenskum
hjúkrunarheimilum eir áætluðum lífslíkum