Læknablaðið - feb. 2020, Blaðsíða 12

64 LÆKNAblaðið 2020/106
R A N N S Ó K N
tíðni hjá há-áhættu sjúklingum.13 Önnur rannsókn sýndi að notk-
un ósæðardælu fyrir kransæðahjáveitu hjá há-áhættu sjúklingum
stytti sjúkrahúsdvöl og lækkaði 30 daga dánartíðni eftir hjáveitu-
aðgerð.3 Hins vegar eru fáar rannsóknir á langtímahorfum sjúk-
linga sem fá ósæðardælu í tengslum við kransæðahjáveitu.3
Ekki eru til rannsóknir á notkun ósæðardælu við hjartaaðgerð-
ir á Íslandi. Markmið rannsóknarinnar var því að kanna tíðni og
ábendingar fyrir notkun dælunnar hjá sjúklingum sem gangast
undir kransæðahjáveitu, en jafnframt að skrá fylgikvilla með-
ferðarinnar og horfur sjúklinga til lengri og skemmri tíma.
Efniviður og aðferðir
Öll tilskilin leyfi lágu fyrir áður en rannsóknin hófst, frá Persónu-
vernd, vísindasiðanefnd (VSN 10-009) og framkvæmdastjóra
lækninga á Landspítala.
Rannsóknin var afturskyggn og náði til 2177 sjúklinga, 18 ára
og eldri, sem gengust undir kransæðahjáveituaðgerð eingöngu
(isolated CABG) á Landspítala frá 1. janúar 2001 til 31. desember
2018. Stuðst var við gagnagrunn hjarta- og lungnaskurðdeildar
Landspítala en í hann eru skráðar helstu upplýsingar um alla þá
sjúklinga sem gengust undir kransæðahjáveituaðgerð á Íslandi
á tímabilinu. Gerð var leit að sjúklingum í aðgerðarskrá hjarta-
og lungnaskurðdeildar í sjúklingabókhaldi Landspítala þar sem
leitað var að aðgerðarnúmerum fyrir kransæðahjáveituaðgerð
(FNSA00, FNSC10, FNSC20, FNSC30) og aðgerðir þar sem notuð
var hjarta- og lungnavél (FZSA00, FZSA10). Af þeim sjúklingum
voru aðeins þeir teknir með í rannsóknina sem gengust undir sína
fyrstu kransæðahjáveituaðgerð og þar sem önnur hjartaaðgerð (til
dæmis lokuskipti) var ekki framkvæmd á sama tíma.
Í fyrri greinum rannsóknarhópsins í Læknablaðinu er ítarlegri
lýsing á gagnagrunninum.14 Klínískar upplýsingar voru fengnar
úr sjúkraskrám og aðgerðarlýsingum. Fyrir hvern sjúkling voru
skráðar tæplega 170 breytur í rafræna Excel-skrá (Microsoft Corp,
Redmond, WA), þar á meðal grunnupplýsingar um sérhvern sjúk-
ling, áhættuþættir fyrir hjarta- og æðasjúkdóma og ýmsir þætt-
ir varðandi fyrra heilsufar. Jafnframt voru einkenni núverandi
sjúkdóms skráð og metin samkvæmt CCS-flokkun (Canadian
Cardiovascular Society) á hjartaöng og NYHA-flokkun (New York
Heart Association) á hjartabilun.15,16 EuroSCORE II var reiknað
fyrir hvern sjúkling17 og útbreiðsla kransæðasjúkdóms var metin
samkvæmt niðurstöðum úr kransæðaþræðingu. Upplýsingar um
útstreymisbrot (ejection fraction, EF) vinstri slegils fengust út frá
svörum hjartaómunar, en skert útstreymisbrot var skilgreint sem
≤30%. Þar að auki voru færðar í grunninn upplýsingar um lyf sem
sjúklingar tóku fyrir aðgerð og atriði tengd aðgerðinni. Loks var
kannað hvort nota þurfti ósæðardælu í tengslum við hjáveituað-
gerðina og hvort dælunni var komið fyrir í upphafi aðgerðar, í
aðgerð eða eftir hana. Upplýsingar um ástand sjúklinga eftir að-
gerð voru færðar í grunninn og fylgikvillar tengdir aðgerðinni
skráðir niður. Fylgikvillum var skipt í minniháttar og alvarlega
en þeir hafa verið skilgreindir í eldri greinum úr sama efniviði.14
Auk þess voru fylgikvillar sem tengdust ósæðardælunni skráðir
niður sérstaklega, en til þeirra töldust meðal annars blæðingar frá
nára, blóðþurrð í útlimum, blóðflögufæð (thrombocytopenia), sýk-
ingar á ísetningarstað og rof á blöðru ósæðardælunnar. Loks voru
langtímafylgikvillar sem tengdust hjarta- og æðakerfinu skráðir,
en til þeirra töldust atvik eins og kransæðastífla, heilablóðfall,
kransæðavíkkun, endurkransæðahjáveituaðgerð (re-CABG) og
dauði, sem áttu sér stað meira en 30 dögum eftir aðgerð. Þessar
breytur voru teknar saman í einn sameiginlegan endapunkt sem
kallaðist MACCE (major adverse cardiac and cerebrovascular event).
Sjúklingum var skipt í tvo hópa; annars vegar sjúklinga sem
fengu ósæðardælu í tengslum við kransæðahjáveituaðgerðina,
og hins vegar viðmiðunarhóp. Hóparnir voru bornir saman með
tilliti til ýmissa bakgrunnsþátta auk áhættuþátta kransæðasjúk-
dóms. Auk þess var gerður samanburður milli ára á tíðni notk-
unar ósæðardælu og kannaður fjöldi þeirra sem fengu dæluna í
upphafi aðgerðar, í aðgerð og eftir hana. Horfur sjúklinga voru
kannaðar með því að bera saman ósæðardælu- og viðmiðunarhóp
og þá út frá bæði 30 daga dánartíðni og langtímalifun. Einnig
var litið á tíðni fylgikvilla eftir aðgerð. Eftirfylgd miðaðist við 31.
desember 2018 og var miðgildi eftirfylgdar 101,1 mánuður (bil:
0,0-215,9). Dánarorsakir auk upplýsingar um dánardag fengust
úr dánarmeinaskrá Embættis landlæknis. Upplýsingar um lang-
tímafylgikvilla fengust úr sjúkraskrám í öllum helstu heilbrigðis-
umdæmum landsins.
Við útreikninga var notað tölfræðiforritið R, útgáfa 3.5.2 (R
Foundation for Statistical Computing, Vín, Austurríki) með
Rstudio, útgáfu 1.1.462 fyrir MAC.18 Talnabreytum var lýst með
meðaltölum ± staðalfrávik og flokkabreytum með hlutföllum. Til
að meta hvort notkun ósæðardælu breyttist með tíma var not-
uð Poisson-aðhvarfsgreining. Tengsl ísetningar ósæðardælu við
hverja breytu var metin með viðeigandi tilgátuprófum og miðaðist
tölfræðileg marktækni við p-gildi <0,05. Talnabreytur voru born-
ar saman með t-prófi. Fyrir flokkabreytur voru breyturnar bornar
saman með kí-kvaðrat prófi eða Fisher exact prófi eftir því sem við
átti. Til að meta áhættuþætti fyrir notkun ósæðardælu var gerð lóg-
istísk aðhvarfsgreining (logistic regression). Inn í líkanið voru sett-
ar þær breytur sem reyndust marktækar í einþátta greiningu og
helstu breytur úr sambærilegum eldri greinum. Spágeta upphaf-
lega líkansins var síðan metin og breytur felldar út með þrepaðri
valaðferð þar til endanlegt líkan fékkst. Heildarlangtímalifun og
Mynd 1. Ósæðardælu er yfirleitt komið fyrir í gegnum náraslagæð og er belgurinn staðsettur neðan
vinstri viðbeinsslagæðar. Blaðran dregst saman í slagbili en þenst út í hlébili.
Mynd 1. Ósæðardælu er yfirleitt komið fyrir í gegnum náraslagæð og er belgurinn
staðsettur neðan vinstri viðbeinsslagæðar. Blaðran dregst saman í slagbili en þenst út í
þanbili. Mynd: Rán Flygenring og Guðbjörg Tómasdóttir.