Skírnir - 01.04.2006, Blaðsíða 170
168
EINAR KÁRASON
SKÍRNIR
varð snemma mikill áhugamaður um enska sögu. Og þar komst
hann fljótt á slóð þeirra norrænu manna sem settu svo sterkan svip
á Bretlandseyjar miðalda.
Borges eldri var semsé með próf í lögum, en það veitti argent-
ínskum mönnum rétt til að kalla sig doktor, en að öðru leyti hafði
hann litla ánægju af sínu fagi; hann langaði til að verða rithöfund-
ur. Og þegar sonurinn var kominn á fermingaraldur taldi dr.
Borges að ef hann sjálfur ætti ekki að koðna niður í andlausum
lagabókstaf í Argentínu, þá væri rétt að taka sig upp með fjöl-
skylduna og flytja til Evrópu. Þau hjónin ákváðu að flytja til Sviss,
setja börnin í þarlendan skóla og leggjast svo í menningarreisu um
Evrópuríkin á meðan enska amman héldi heimili í Genf; þangað
komu þau 1914. En sama ár brast á með fyrri heimsstyrjöldinni.
Það má kallast happ að þau voru í landi sem jafnan stóð utan hern-
aðarátaka, en öll plön um menningarreisur um álfuna voru ófram-
kvæmanleg næstu fjögur árin. Að styrjöldinni lokinni fór fjöl-
skyldan að ferðast um, var að mestu á Spáni næstu árin, og þau
sneru ekki aftur heim til Argentínu fyrr en 1923. Þá var faðirinn,
dr. Borges, búinn að skrifa skáldsögu sem hann lét prenta á eigin
kostnað þegar hann kom heim og sonurinn, 24 ára, komst fljótt til
nokkurra virðinga í argentínsku bókmenntalífi.
Fyrstu árin eftir styrjöldina miklu voru tími mikilla bók-
menntalegra umbrota í Evrópu. „Veröld sem var“ hafði verið
sprengd í tætlur af fullkominni grimmd og með vélvæddum mann-
vígum, og úti um allt spruttu upp glænýjar bókmenntastefnur, sem
auðvitað gerðu á samri stund allt sem fyrir var dálítið gamalt og
úrelt. Og hinn ungi Borges, sem alla tíð hafði verið hálf utanveltu
á meðal jafnaldra sinna og eytt megninu af tíma sínum í bóklestur,
hafði drukkið í sig dadaismann, súrrealismann og fútúrismann,
svo eitthvað sé nefnt. Hann átti það, eins og margt annað, sameig-
inlegt með föður sínum að vera lítill skólamaður eða prófa-,
kláraði raunar aldrei neitt af því tagi sem gagnast fólki til að kom-
ast í stöður og góð og trygg laun. En hann gat lært allt sem honum
sýndist; þannig hreifst hann til dæmis svo af þýsku expressjónísku
skáldunum að hann lærði mál þeirra til að geta notið ljóðanna í
frumgerðinni. Þessi ár voru sömuleiðis tímar pólitískra umbrota;