Skírnir - 01.04.2006, Blaðsíða 201

SKÍRNIR
„Á TÍMUM VARANLEGRA ÁSTARSORGA*
199
Hvað er lífið svo sem, ef ekki runa af eltingarleikjum?
í París elti ég grískuprófessor í þrjú ár. Þá var hann óvart á hælunum
á mér, eins og ég hefði séð ef mér hefði dottið í hug að líta við. Ef prófess-
orinn hefði litið við hefði hann að öllum líkindum séð Bárð fara í humátt
á eftir honum og mér. Svo erum við öll með tölu á ævilöngum flótta und-
an manninum með ljáinn. (127-28)
Sú útlegging Brynhildar að söguhetjurnar séu á flótta undan dauð-
anum bælir það sem myndin af eltingarleiknum birtir. Rétt eins og
Brynhildur eltir grískuprófessorinn með því að ganga á undan
honum reynir hún að fullnægja þránni sem býr í brjóstinu með því
að elta uppi dauðann sem hún lætur ganga á eftir sér. Það gerir
Bárður einnig. Hann ver lífi sínu í að reyna að elta Brynhildi (127)
og tortímir sér fyrir vikið í ástvana hjónabandi sem dregur hann
smám saman til dauða eins og sést á því að hann er hægt og rólega
að drekka sig í hel eftir aldarfjórðungs líf með eiginkonu sinni.
Blakkátin kallar hann „svo hnyttilega „svarta dauðann““ (130).
Það er einmitt í eltingarleik sem þessum að dauðahvötin kemur
skýrast fram. Þrátt fyrir að textinn birti samrunaþrá sögupersón-
anna stefnir hann í dauðann, en sagan leitast við að útskýra og
sætta þversagnirnar í þessum grundvallarkröfum tilvistarinnar, að
skýra hvernig þráin til að elska geti farið saman við þrána til að
snúa aftur til upprunans.
í áhugaverðri túlkun á dauðahvöt Freuds gerir breski menning-
arfræðingurinn Jonathan Dollimore grein fyrir þeim þversögnum
sem búa í hugmyndum Freuds um hvatalífið.23 Dollimore segir
Freud reyna að fanga mótsagnirnar sem búa í vestrænum hug-
myndum um ástina, lífið og dauðann en hann nái ekki að útskýra
á ásættanlegan hátt í hverju þær felist. Lífshvötin og dauðahvötin
séu settar fram sem andstæður. Lífshvötin hafi það að takmarki að
tengja saman einingar, varðveita og sameina, en markmið dauða-
hvatarinnar sé að leysa upp sambönd, eyðileggja og drepa. Þessar
tvær aðskildu og skýrt afmörkuðu hvatir birtist þó aldrei sem slík-
23 Jonathan Dolliraore: Death, Desire and Loss in Westem Culture [1998]. New
York: Routledge, 2001, bls. 188. Framvegis verður vísað til bókar Dollimores
með sviga fyrir aftan hverja tilvitnun.