Skírnir - 01.04.2006, Blaðsíða 224

222
ÁRNIBERGMANN
SKÍRNIR
verða hluti eftir að aka þrjátíu hringi um þorpið — já, við erum „ramm-
lega föst í segulsviði vanans“ (13). En samt er þessi umkvörtun ekki þrúg-
andi, sögurnar og sögubrotin vilja síst kafna í ömurlegum og klassískum
þorpsleiða og viðbjóði. Því þeim möguleika er aldrei sleppt úr augsýn að
stækka þennan litla heim í ljóðrænum prósa sem flæðir áreynslulítið á
milli hins smáa og stóra í hröðum en þó asalausum hliðskipuðum setning-
um. Fönguleg kona sveiflaði hári sínu „og fjöllin breyttu um lögun“ (63),
líf gamallar og þýðingarlausrar konu er svo langt að það næði til Júpíters
ef dregið væri úr því eins og málbandi (22), hamingjusamur vörubílstjóri
finnur undursamlega „blöndu af eljusemi og blíðu í strokum rúðuþurrk-
unnar" (156). Það er líka hægt að snúa ferlinu við og stökkva frá því
stóra, því eilífa og inn í örlitla staðreynd, smáatvik. Við sýnum „liðinni
tíð hollustu" með því að drekka kók með röri (23). Tíu ára tímabili er
svo lýst:
tíu ár eru ekki langur tími, það er ein hugsun, viðbragð, en samt get-
ur heimurinn tekið heljarstökk á styttri tíma, veðráttan breyst, nýjar
fuglategundir numið land, heimsveldi orðið að engu. Já, veröldin
hristist en við höldum okkur í eldhúsborðið (47).
Þarna er lítið ljóð komið, eitt af mörgum. Jón Kalman spurði í ljóðakveri
frá 1993, sem heitir Hún spurði hvað ég tœki með mér á eyðieyju?-.
„Hversu mörg ljóð leynast í einu lífi?“ Og hann finnur býsna mörg. Slík
ljóð kvikna um allan textann vegna þeirrar grundvallarafstöðu að fólkið í
þessum sagnasveig neitar að gerast þeir „svefngenglar vanans" sem Jó-
hann Jónsson orti um, það búa einhverjar undursamlegar stærðir í ólík-
legasta fólki, heimar sem okkar órar ekki fyrir. í plássinu litla getur allt
gerst, rétt eins í Þórshöfn Williams Heinesens, hið stórfenglega og undar-
lega er hér og nú: opnið augun! Forstjóri Prjónastofunnar, ungur maður
á uppleið — allt í einu hefur hann skipt um ham, lært latínu, fórnað eign-
um og frama fyrir fágæt miðaldarit um geiminn. Hann er orðinn Stjörnu-
fræðingur sem „ber himinhvolfið í höfði sínu“ (22). Pasturslítill munað-
arleysingi, Jónas, sætir grimmu einelti og skepnuskap þegar reynt er að
færa hann í lögreglubúning föður hans sem tók líf sitt í miklum harmi (við
skulum ekki halda að lífið hjá okkur sé sætsúpa). En Jónas reynist lista-
maður sem málar veggi af mikilli hind, fyllir stóra fleti af fuglum, hann er
ósnortinn af öllum þeim hraða og neysluþörfum sem plagað geta aðra,
hann þarf ekki að hugsa um annað en „sveigjuna í vængjum mófuglanna“
(61). I feitum karlhlunki, Kjartani, og trimmandi bóndakonu af næsta bæ
býr efni í hrikalegar ástir, stórkostlegt framhjáhald með hrikalegu upp-
gjöri: eiginkonan slátrar hundum Kjartans, kveikir í bílnum, plaffar á
hann úr kindabyssu, steypir lífi þeirra á hvolf — svo Kjartan geti síðan
gengið inn í næstu sögu: draugagang á kaupfélagslagernum. Og Jakob
vörubílstjóri — hver gat vitað þegar hann byrjaði að sniglast inn í söguna