Skírnir - 01.04.2006, Blaðsíða 230
228
JÓN KALMAN STEFÁNSSON
SKÍRNIR
myndunum, þessir óhraustlegu og síhóstandi drekar sem engan skelfa
en halda samt sjálfir að þeir líti töluvert skuggalega út og hræði börn.
Gyrðir hefur alltaf verið óhræddur við að vísa í aðra höfunda eða bækur
í skáldskap sínum, stundum eins og hann sé að nefna kæran vin, stundum
til að undirstrika eitthvað í textanum, og það eru ýmsir höfundar kallað-
ir til í Steintrénu, og ýmsar bækur, en sögurnar Skrifherbergið og Bók af
bók hafa þó allnokkra sérstöðu hvað þetta varðar; það hefur til dæmis
spurst að sú síðarnefnda sé nokkuð raunsönn lýsing á Geirlaugi heitnum
Magnússyni, skáldi og fyrrum lærimeistara Gyrðis, bráðskemmtileg frá-
sögn þótt treginn leiti að lesandanum, eins og grunur. „Það virtist útilok-
að að þetta haustgresi yrði nokkurn tíma aftur grænt“, stendur á einum
stað, þar sem „Geirlaugur" opnar dyrnar og lítur út fyrir. Og í hinni sög-
unni, Skrifherberginu, segir af tveimur rithöfundum sem nýta vinnuher-
bergi saman, þetta var „veturinn sem ég var að baksa við að skrifa stutta
skáldsögu sem síðar fékk nafnið Syndandi aborri“ segir snemma í sög-
unni:
Ég var reyndar ekki einn um herbergið, því vinur minn og skáldbróð-
ir hafði tekið það á leigu með mér. Hann skrifaði seinna skáldsögu
sem hlaut heitið Síldardagar, svo við vorum báðir töluvert í fiskun-
um.
Það skiptir sjálfsagt engu máli í hinu stóra samhengi — hvað vitum við
annars um það — en það er tæpast tilviljun að titlar skáldsagnanna ríma
prýðilega við fyrstu skáldsögur Gyrðis og Braga Ólafssonar, Gangandi
íkorna og Hvíldardaga, og til viðbótar er tekið fram að herbergisfélaginn
hafi verið mun duglegri, „enda fyrrverandi bankastarfsmaður“ — eins og
Bragi Ólafsson. Ég geri ráð fyrir að í ströngum akademískum skilningi
séu þessar upplýsingar hjóm eitt, en mér finnst þetta fjári skemmtilegt.
Skrifherbergið hefur þó fleira sér til ágætis, ég nefni óvæntan endinn, þar
brýst einhver léttleiki út og upp á yfirborð textans og Gyrðir stígur skrefi
lengra í myndmálinu en hann er vanur; í stað þess að draga fjarlæga heima
inn í söguna með einfaldri mynd, hleypur sögumaður út úr sögunni og
inn í þessa fjarlægu heima. Og lýsingin er þessleg að í huga manns kemur
einskonar upphafning, einhver framandi og óskilgreind vænting. Skyldi
sagan í aðra röndina fjalla um möguleika skáldskaparins, og um leið auð-
legð hans; öll landamæri þurrkast út vegna þess að í góðum skáldskap er
allt mögulegt?
IV
Það er sérstætt andrúmsloft í mörgum af eldri smásögum Gyrðis, sam-
bland af barnslegri skynjun og rökkurtilfinningu, eða þá einhverskonar