Bændablaðið - 09.06.2016, Qupperneq 46

46 Bændablaðið | Fimmtudagur 9. júní 2016
Hreppslaug fyrr og nú
Fyrir 88 árum réðst Ungmenna-
félagið Íslendingur í það stórvirki
að byggja steinsteypta laug, 25
metra að lengd, í landi Efri-
Hrepps í Skorradal.
Hefur laugin allar götur síðan
gegnt mikilvægu hlutverki í
sveitinni, ekki síst sem samkomu-
staður sveitunga og gesta, einkum
að kvöldi til.
Upphafið
Það er engum blöðum um það að
fletta að bygging steinsteyptrar
laugar af þessari stærð var gífurlegt
afrek á sínum tíma og ber vott um
mikinn stórhug og þann mikla kraft
sem bjó í ungmennahreyfingunni í
byrjun tuttugustu aldar.
Á þessum tíma var mikill áhugi á
hvers kyns íþróttaiðkun innan hreyf-
ingarinnar, þ.á m. sundíþróttinni,
og þar sem þá voru almennt ekki
til laugar fór sundkennsla almennt
fram í köldum ám og lækjum
víðs vegar um land og sundmót
sömuleiðis.
Þegar Umf. Íslendingur var
stofnað árið 1911 mun það hafa
verið eitt fyrsta verkið að láta
hlaða stíflu úr torfi í síki nálægt
Andakílsá, var vatnið þar ylvolgt
þar sem það blandaðist heitu vatni
úr uppsprettu í brekkunni fyrir ofan.
Þarna í síkinu fór sundkennsla
fram um árabil en menn voru stór-
huga og höfðu hug á að byggja
alvöru laug til að efla sund íþróttina.
Samningar tókust við landeigend-
ur í Efri-Hreppi, Guðrúnu J.
Guðmundsdóttur og Þorstein
Jónsson, þann 13. mars árið 1928
var svo undirritaður samningur þess
efnis að Umf. Íslendingur skyldi
eignast landspildu sem var 370
metrar að ummáli og leyfi til að nota
í laugina heitt vatn úr uppsprettu í
landi Efri-Hrepps.
Hreppslaug byggð
– ekki auðleyst verkefni
Var nú hafist handa við byggingu
laugarinnar og frá sjónarhóli
nútímamannsins hefur þar verið
unnið ótrúlegt þrekvirki.
Allt efni til byggingarinnar var
flutt á staðinn á hestvögnum, en
fyrst hafði timbur og annað efni
verið flutt sjóleiðina úr Borgarnesi
að Skiplæk við Skeljabrekku. Mun
sú sjóferð hafa verið ævintýri hið
mesta.
Var efnið flutt á pramma aftan
í hriplekum vélbáti sem var ekki í
betra standi en svo að einn maður
var hafður í því að halda með
handafli lausri skrúfu í vélinni alla
leiðina.
Sjógangur var mikill og var
sá sem var á prammanum svo
hræddur um að báturinn sykki
að hann stóð tilbúinn alla leiðina
með beittan hníf til að geta skorið
prammann lausan ef illa færi. En
heilu og höldnu komst farmurinn
á leiðarenda, var þá eftir að flytja
hann, svo og alla möl, langa leið á
hestvögnum. Loks var öll steyp-
an handhrærð á trépalli og hellt í
mótin. Var öll þessi vinna að lang-
mestu leyti unnin í sjálfboðavinnu
og komu þar margir að.
Laugarhús til margra hluta
nytsamlegt
Búningsklefar voru byggðir við
norðurenda laugarinnar, voru það
þrír klefar með bárujárnsþaki. Var
fyrirkomulagið á tímabili þannig
að einn klefi var fyrir konur, einn
fyrir karla og einn fyrir hesta, því
allir komu jú ríðandi eða gangandi
á þeim tíma.
Sundkennsla hófst í Hreppslaug
þegar árið 1930 og hafa sundnám-
skeið verið haldin þar allar götur
síðan. Um árabil tíðkaðist það að
börn og unglingar úr Borgarnesi
sæktu sundkennslu í laugina,
lágu nemendur þá við í tjöldum
í eina eða tvær vikur á bökkum
Andakílsár. Var þá sett upp mötu-
neyti í einum klefanum til að elda
fyrir þá en þegar náttúran kallaði
var hlaupið á lítinn kamar sem
komið var fyrir yfir læknum sem
rann úr lauginni.
Um tíma var starfrækt eins konar
Hreppslaug á góðum degi í júní 2013. Mynd / Kristín Jónsdóttir
Tjaldbúðir við Andakílsá. Mynd / Guðrún J. Guðmundsdóttir.
Sundmót í Hreppslaug, líklega rétt fyrir 1950. Mynd / Guðrún J. Guðmundsdóttir.