Bændablaðið - 07.11.2019, Blaðsíða 2

Bændablaðið | Fimmtudagur 7. nóvember 20192
FRÉTTIR
Lítið að marka umræðu um að draga úr kolefnisspori og auka neyslu á hollari og minna unninni matvöru úr nærumhverfinu:
Hlutdeild íslensks grænmetis
hefur hrapað á níu árum
– Heildarneysla á fersku grænmeti minnkar stórlega þrátt fyrir vegantísku og ferðamenn, en innflutningur á unnum vörum stóreykst
Þrátt fyrir mikinn velvilja neyt­
enda í garð íslenskra garðyrkju­
bænda og yfirlýsinga stjórnmála­
manna um mikilvægi innlendrar
grænmetisframleiðslu, þá hefur
innlend grænmetisframleiðsla
hrapað á níu árum. Hefur hún
fallið úr því að anna 75% af eft­
irspurninni á innanlandsmarkaði
niður í 52% samkvæmt tölum
Hagstofu Íslands.
Garðyrkjubændur hafa árum
saman varað yfirvöld við að hátt
orkuverð myndi leiða til samdráttar
í framleiðslunni og vöruðu þeir sér-
staklega við samþykkt á innleiðingu
á tilskipunum Evrópusambandsins
um orkupakka 3. Vegna þeirrar til-
skipunar og innleiðingu á þeim til-
skipunum sem á undan komu hafa
garðyrkjubændur óttast að sameig-
inlegur orkumarkaður Evrópu muni
enn frekar þvinga upp orkuverð á
Íslandi. Það muni eyða út mögu-
legu forskoti vegna hagkvæmrar
orkuframleiðslu á Íslandi. Tók for-
maður Sambands garðyrkjubænda
svo djúpt í árinni að segja að þetta
gæti leitt til þess að ylrækt legð-
ist af á Íslandi. Virðist sem tölur
Hagstofu Íslands styðji þessar
áhyggjur garðyrkjubænda.
Rúmlega 7.000 tonna samdráttur
í framleiðslu á 9 árum
Þegar skoðuð eru gögn Hagstofu
Íslands frá 2010 er ekki annað að
sjá en að áhyggjur garðyrkjubænda
lýsi raunveruleika sem er grafalvar-
legur. Á árinu 2010 framleiddu ís-
lenskir garðyrkjubændur 18.732
tonn og 212 kíló af grænmeti. Sú
framleiðsla annaði þá um 75% af
eftirspurn á innanlandsmarkaði sem
var í heild um 24.976,3 tonn.
Þarna er um að ræða framleiðslu
á tómötum, gúrkum, papriku, blóm-
káli, gulrótum, hvítkáli, kínakáli,
spergilkáli, gulrófum, salati, kart-
öflum og sveppum. Þá er ekki inni
í myndinni framleiðsla á jarðarberj-
um og öðrum berjum sem hefur
verið í afar harðri samkeppni við
innflutning.
Síðan hefur stöðugt hallað
undan fæti og var markaðshlut-
deild íslenskrar framleiðslu komin
niður í 52% árið 2018, eða í um
11.628,2 tonn. Hafði framleiðsla
íslenskra garðyrkjubænda því
dregist saman um rúmlega 7.104
tonn frá árinu 2010, en heildar-
neyslan á fyrr nefndu grænmeti
hafði þá dregist saman um rúmlega
2.614 tonn frá árinu 2010.
Ferðamenn og veganfólk
hefur ekki aukið neyslu á
fersku íslensku grænmeti
Mikil umræða hefur verið um vax-
andi ferðamannastraum til Íslands
á undanförnum árum sem og vax-
andi áhuga fyrir veganfæði. Miðað
við tölur Hagstofu Íslands hefur
hvorki vaxandi fjöldi ferðamanna
né veganfólkið verið að borða hefð-
bundið ferskt grænmeti svo neinu
nemi. Skýringuna kann hins vegar
að vera að leita í neyslu þessara
hópa á matvælum framleiddum
úr hveiti, eins og pasta og pitsum
sem og neyslu á baunum af ýmsum
tegundum. Baunir eru t.d. oft uppi-
staðan í veganfæði og kemur ekki
fram í þessum samanburðartölum
Hagstofunnar, enda eru baunir ekki
framleiddar á Íslandi.
Innflutningur á unnum
kornvörum og á „vörðu“
grænmeti hefur stóraukist
Þegar skoðuð eru gögn Hagstofunnar
um innflutning á hveiti og öðru
kornmjöli hefur hins vegar verið
um verulegan samdrátt að ræða frá
2010, eða úr samtals 11.783 tonnum
í 5.908 tonn. Munar þar mestu um
samdrátt í innflutningi á öðru korn-
mjöli en hveiti sem hefur hrapað úr
6.260 tonnum árið 2010 í tæp 479
tonn árið 2018.
Innflutningur á vörum úr korni,
mjöli og sterkju hefur aftur á móti
aukist verulega, en þar er m.a. um
pasta og slíkar vörur að ræða. Hefur
hann aukist úr tæpum 15.615 tonn-
um 2010 í tæp 22.301 tonn árið
2018. Þá hefur innflutningur á
grænmeti sem varið er skemmdum,
þ.e. frystu, niðursoðnu og þurrkuðu,
aukist umtalsvert, eða úr 6.604 tonn-
um í rúm 9.919 tonn. Einnig hefur
innflutningur á olíuríkum fræjum
og aldinum aukist verulega, eða úr
rúmum 1.351 tonni í rúm 2.358 tonn.
Þetta sýnir að innflutningur
á unnum vörum úr hveiti, öðru
korni, baunum og niðursoðnum
og frystum landbúnaðarafurðum
úr jurtaríkinu hefur stóraukist. Það
gæti skýrst af auknum vinsældum
á veganfæði. Það þýðir þá líka
að fólk er að sækja í meira verk-
smiðjuunnið og oft dýrara hráefni til
matargerðar en áður. Sú staðreynd
skýtur mjög skökku við stöðugt
vaxandi umræðu í þjóðfélaginu um
að auka hollustu og neyslu á ferskri
matvöru úr nærumhverfinu, m.a. til
að minnka kolefnisfótspor vegna
matarinnkaupa. /HKr.
75%
71% 72%
65% 64%
68% 69% 65%
52%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018
Hlutfall íslenskrar framleiðslu
á grænmetismarkaðnum á Íslandi frá 2010 - 2018
Heimild: Hagstofa Íslands
Bæ
nd
ab
la
ði
ð
-H
Kr
. 2
01
9
Oddur Gunnarsson ráðinn
forstjóri Matís
Oddur Már Gunnarsson hefur
verið ráðinn forstjóri Matís ohf.
Hann var starfandi forstjóri
Matís frá því í desember á síðast
ári þegar Sveini Margeirssyni,
þáverandi forstjóra, var sagt upp
störfum.
Níu umsækjendur voru
um stöðu forstjóra: Anna
Kristín Daníelsdóttir, Berglind
Ólafsdóttir, Bjarni Ó. Halldórsson,
Guðmundur Stefánsson, Hrönn
Ólína Jörundsdóttir, Oddur Már
Gunnarsson, Richard Kristinsson,
Sigrún Elsa Smáradóttir og Steinar
Sigurðsson.
Nýsköpun og verðmætaaukning
Matís er opinbert hlutafélag alfarið í
eigu íslenska ríkisins. Þar er unnið
að fjölbreyttum verkefnum
á sviði matvæla og líf-
tækni í þágu atvinnu-
lífsins, matvælaör-
yggis og lýðheilsu;
þar sem áhersla er
lögð á nýsköpun og
verðmætaaukningu.
Kristján Þór
Júlíusson sjávarút-
vegs- og landbúnað-
arráðherra skipaði nýja
stjórn fyrir félagið í lok
september sem er skipuð þeim
Arnari Árnasyni, Drífu Kristínu
Sigurðardóttur, Helgu Sigurrós
Valgeirsdóttur, Sigmundi Einari
Ófeigssyni, Sigrúnu
Traustadóttur og
Sindra Sigurðssyni,
auk Hákonar
Stefánssonar sem
er stjórnarformað-
ur. Hann er eini nýi
stjórnarmaðurinn og
kom í stað Sjafnar
Sigurgísladóttur,
fráfarandi stjórnar-
formanns. Hákon er lög-
maður og stjórnarformaður
CreditInfo.
Á aðalfundinum kom fram að
tæplega 37 milljóna króna tap var
á rekstri félagsins á síðasta ári. /smh
Oddur Már Gunnarsson.
Arnar Árnason, formaður LK, um nýjan búvörusamning við kúabændur:
Stærsta breytingin að festa
kvótakverfið í sessi
– Loftslagsmálin verða tekin föstum tökum
„Nýtt ákvæði um að áfram verði
framleiðslustýring í formi greiðslu­
marks er það sem ég tel einna
bitastæðast við nýja samninginn
og eitt af stóru málum hans. Það
er stærsta breytingin frá fyrri
samningi. Ég er sammála stærst­
um hluta kúabænda að það sé
til hagsbóta fyrir greinina að nú
sé búið að ákveða að kvótakerfi
verði áfram við lýði í greininni,“
segir Arnar Árnason, formaður
Landssambands kúabænda, LK,
um nýjan endurskoðaðan búvöru­
samning milli ríkis og kúabænda.
Samningurinn hefur verið
kynntur á fjölda funda um land allt
undanfarna daga og segir Arnar
fundina vel heppnaða og einkenn-
ast af málefnalegum umræðum.
Kosið verður um samninginn í lok
nóvember.
Fyrsta skrefið er aðgerðaáætlun
„Hitt stóra málið í samningnum
snýr bæði að greininni inn á við og
einnig út á við, en það eru loftslags-
málin sem nú eru tekin inn í fyrsta
skipti. Við kúabændur munum taka
höndum saman við ríkið og leggja
okkar af mörkum til að koma þeim
málum í góðan farveg,“
segir Arnar. Fyrsta
skrefið er að setja niður
aðgerðaáætlun, ná þurfi
utan um verkefnið. „Við
þurfum að átta okkur
á umfangi verkefnis-
ins, hvað við þurfum
og getum gert og svo
hvernig er best að standa
að því.“
Arnar segir land-
búnað hafa legið undir
nokkru ámæli þegar
að loftslagsumræðunni
kemur og spjótum gjarn-
an beint að þeirri atvinnugrein og
jafnvel umfram aðrar. Þar koma
m.a. við sögu búpeningurinn sjálfur,
landnotkun bænda og áburðarnotk-
un. „Við munum skoða þetta allt
ofan í kjölinn því okkar vilji er að
leggja okkar lóð á vogarskálarnar
þannig að hlutir færist til betri vegar,
með aðferðum sem raunverulega
hafa gildi.“
Verði samingar samþykktir í
atkvæðagreiðslu sem fram undan
er stendur til að skipa starfshóp sem
leggur fram tillögur í byrjun maí
á næsta ári. Gerir Arnar ráð fyrir
að fyrsta skrefið verði að spýta í
lófana varðandi rann-
sóknir ýmiss konar og
gagnasöfnun.
Ástæðulaus ótti
Arnar segir að kúa-
bændur hafi vissulega
viðrað þær skoðanir
sínar á kynningarfundum
LK undanfarið að verð
á kvóta geti rokið upp
úr öllu valdi. Í samn-
ingnum er gert ráð fyrir
að tilboðsmarkaðir með
greiðslumark verði
þrisvar á ári og verða viðskipti með
kvóta leyfð að nýju strax á næsta
ári. Fyrirkomulagið segir Arnar vera
með svipuðum hætti og í gildi var á
árunum 2011 til 2016, þ.e. tilboðs-
markaður með jafnvægisverði, en
það hefði gefist vel. Hann segir ótta
bænda við að verð rjúki upp ástæðu-
lausan, innbyggt í kerfið sé ákvæði,
eins konar öryggisventill, sem hægt sé
að grípa til ef sú staða kemur upp að
verð fari yfir ákveðið hámark. Væntir
Arnar þess að kúabændur standi ekki í
viðskiptum með greiðslumark á verði
sem þeir ráði ekki við og treystir því
að svo verði. /MÞÞ
Arnar Árnason.