Fréttabréf Öryrkjabandalags Íslands - 01.12.1996, Blaðsíða 30

A eigin ábyrgð
Það sjónarmið að fatlað fólk sé
sjálft sýnilegir og virkir þátttakendur
í hagsmunabaráttunni er jafngilt í okk-
ar samfélagi og annars staðar. Fram
að þessu höfum við borið gæfu til þess
að eiga virka þátttakendur í mótun og
umfjöllun um hagsmunamálin úr
röðum fatlaðs fólks. Með þessu vil ég
ekki draga skarpar línur á milli þeirra
sem gefa tíma sinn og krafta í barátt-
una, í fatlaða eða ófatlaða. Mörg
aðildarfélögin okkar eru stofnuð af
aðstandendum og áhugamönnum um
velferð tiltekinna hópa, sem eðli máls-
ins vegna geta illa eða ekki borið sín
mál fram sjálfir. Við eigum að virða
og meta framlag allra eftir innihaldi
þess og gagnsemi, en verðum þó að
vera á varðbergi til þess að tryggja
breiddina í okkar hóp. Öryrkjabanda-
lag sem aðeins hefur á að skipa laun-
uðum starfsmönnum aðildarfélaga
sinna til stjórnarsetu er illa sett. Til
að tryggja breidd og trúverðugleika í
umfjöllun um hagsmunamál okkar
verðum við að hafa á að skipa jafnt
færum starfsmönnum sem áhuga-
mönnum. En það er eitt sem einkennir
aðstandendur og fatlað fólk sjálft og
gerir þeirra framlag einstakt. Tilvera
þeirra er bundin og mörkuð af því
hlutskipti sem fötlun hefur kallað yfir
þá og fjölskyldu þeirra. Starfsmenn
geta komið og farið en eftir situr sá
sem við fötlunina glímir. Við þurfum
því sífellt að vinna að því að virkja
og efla félagsmenn aðildarfélaganna
til þess að vera sjálfir þátttakendur í
hagsmunabaráttunni.
Hafdís Hannesdóttir.
Hafdís er félagsráðgjafi á Greining-
arstöð ríkisins. Hún hefur lengi setið
í stjórn Öryrkjabandalags íslands.
Framtak
Samtök sykursjúkra héldu upp
á 25 ára afmæli sitt síðla í
nóvember. 16. nóv. voruSamtök-
in með bás í Kringlunni og þang-
að komu milli 6 og 7 þús. manns.
Mældur var blóðsykur í yfir 1500
manns og það merkilega var að
yfir 20 manns voru þaðan sendir
á göngudeild með of háan blóð-
sykur. Meira um Samtök sykur-
sjúkra næst.
Guðbjörg Sveinsdóttir forstöðum.:
Hugleiðingar um
sérlög fyrir geðsjúka
Hér á landi er lítil hefð
fyrir opinni umræðu
um málefni geðsjúkra. A
það sér eflaust margar
skýringar m.a. þá að mál-
efnið er ákaflega við-
kvæmt og sú skömm og
einangrun sem geðsjúk-
dómum oft fylgir er ekki
til þess fallin að málin séu
rædd á opinberum vett-
vangi. Þó er ýmislegt að
breytastog 10. októbers.l.
markaði eflaust tímamót þar sem
geðsjúkir/geðfatlaðir og aðstandendur
þeirra héldu alþjóðlegan geðheil-
brigðisdag hátíðlegan á glæsilegan
hátt með myndlistarsýningu, göngu
og opnum fundi í Ráðhúsi Reykja-
víkur.
En umræða undanfarinna ára hefur
mjög takmarkast af fréttum og um-
ræðum um áhrif niðurskurðar í heil-
brigðiskerfinu og lokanir geðdeilda í
kjölfar þessa. Einnig ber að nefna
neikvæða umræðu fjölmiðla um ein-
stök ofbeldisatvik þar sem geðfatlaðir
hafa komið við sögu. Nú þegar um-
ræðan er vonandi að opnast má búast
við að þeir sem starfa að geðheilbrigð-
ismálum verði eins og í nágranna-
löndum okkar fyrir gagnrýni, þurfi að
líta inn á við og endurskoða marga
þætti þjónustunnar. Undanfarið hefur
verið bent á, að það skorti heildar-
skipulag á þjónustu við geðsjúka hér
á landi svo og aðstandendur þeirra.
Það skorti samhæfingu, samræmi,
stöðugleika og jafnvel hefur hæfni
starfsfólks verið dregin í efa. Þá hafi
geðsjúkir afar slæma réttarfarslega
stöðu, sérlega þegar um meðferð/inn-
lögn gegn eigin vilja er um að ræða.
Dæmi hafa verið tilfærð um tilviljun-
arkennda og samhengislausa meðferð
og umönnun sem valdið hafi neytend-
um bæði óþægindum og sársauka.
Flest vestræn ríki hafa mótaða
heildarstefnu og löggjöf um
málefni geðsjúkra. Hér á landi falla
geðsjúkir undir sömu
löggjöf og aðrir fatlaðir
svo sem lög og reglugerðir
um málefni fatlaðra, at-
vinnumál fatlaðra, svæð-
isskrifstofu um málefni
fatlaðra og nú síðast frum-
varp til laga um réttindi
sjúklinga. En þrátt fyrir að
lög þessi hafi að markmiði
að tryggja fötluðum jafn-
rétti og sambærileg lífs-
kjör á við aðra þjóðfélags-
þegna og skapa þeim skilyrði til þess
að lifa eðlilegu lífi er staða geðsjúkra
síður en svo viðunandi hér á landi eins
og ofangreind gagnrýni bendir á.
Astæður þessa eru sjálfsagt margvís-
legar og menn eru ekki á eitt sáttir um
hvað mestu máli skipti í þessu sam-
hengi. Þær stjórnast helst af pólitísk-
um ákvörðunum, skorti á fagmennt-
uðu fólki og skipulagningu þjónust-
unnar.
Rökin fyrir sérstakri löggjöf um
þjónustu við geðsjúka eru m.a. að oft
er um hóp einstaklinga að ræða, sem
litla burði hefur til að leita réttar síns
samkvæmt almennri löggjöf og að við
forgangsröðun á skiptingu fjármagns
virðist staða geðsjúkra enn vera veik
miðað við marga aðra sjúklingahópa.
I nágrannalöndum okkar, m.a. í
Noregi, er sérstök löggjöf um geð-
sjúka þar sem skilgreind er ábyrgð,
vald og hlutverk þjónustuaðila geð-
heilbrigðisþjónustunnar.
Löggjöfin skal tryggja að geð-
sjúkir njóti fullra mannréttinda
og allir fái meðferð og umönnun við
hæfi.
Markmið þeirra er að bæta og styrkja:
* geðheilsuvernd og fyrirbyggjandi
þjónustu,
* lækningar, hjúkrun og umönnun
geðsjúkra,
* aðgengi að þjónustunni og almenna
vitneskju um hana, óháð búsetu,
aldri, kyni, efnahag og þjóðfélags-
stöðu.
Guðbjörg
Sveinsdóttir.
30