Fréttabréf Öryrkjabandalags Íslands - 01.12.1996, Blaðsíða 52

Ur minningaþáttum
Bergs Bjarnasonar
Formáli ritstjóra:
itstjóra barst fyrir nokkru bréf frá
góðum vini og sagnamanni, þar
sem hann rifjar upp gamlar sögur frá
bernsku sinni og um leið rekur hann
á ýmsan veg þær breytingar sem hann
hefur lifað um dagana og taka yfir öll
svið þjóðlífsins.
Hann segir og frá bernskuheimili
sínu að Völlum í Lónafirði sem er
dulnefni svo sem er um höfundar-
nafnið Bergur Bjarnason sem vinur
minn kýs að nota.
Hann lýsir nokkuð staðháttum þar
og seiðir þaðan minningar fram úr
myndasafni hugans.
Hann ræðir fjölbreytnina í lífríkinu
allt í kringum okkur og um fuglana
fjallar hann sér í lagi. Hér kemur
fyrsti minningaþáttur þessa mæta
vinar míns og þar sem víðar höfðar
hann eðlilega til ungu kynslóðarinnar
helzt og fyrst, enda uppeldisstörf
honum hugleikin. En holl lesning er
þetta og fróðleg okkur öllum.
Vindmyllan gamla og krummi
Vegna hamranna stóru, sem voru
ekki langt frá Völlum, voru hrafnar
þar oft á ferli, ýmist einir sér eða í
hópum. Þeir eru staðfuglar, eru hér
allt árið. Og raunar er krummi ekki
vinsæll fugl, því að hann er stór og
þarf því mikið að éta. Hannervargur
í vörpum og kunnugt er, að hann fer
afar illa með skepnur, sem eru ósjálf-
bjarga og geta ekki forðast hann.
Segja má því að ýmsir hafi heldur
horn í síðu hans, eins og stundum er
komist að orði, og reyni að eyða eggj-
um hans og ungum.
Hins vegar eru til eldgamlar sagnir
um það, að krummi sé vitur fugl og
boði oft alvarleg tíðindi. Að þessu
sinni nefni ég aðeins tvennt sem ýmsir
hafa trúað að benti til þess.
Hið fyrra er, að ef hrafn settist á
kirkjuturn og sat þar um stund var
talið víst, að einhver mundi brátt deyja
í sveitinni eða þorpinu.
Hitt er það, að hrafnar safnast oft
saman í stóra hópa á haustin, og þá
hefur því verið trúað, að þeir héldu
Hrafninn hugsi á þaki bílsins.
hrafnaþing til þess að skipta sér á
bæina í sveitinni til að geta fengið þar
eitthvað í gogginn um veturinn.
Þessi gamla trú á vitsmuni krumma
er kölluð þjóðtrú, Sumt í henni er
ímyndun, annað raunveruleiki.
Eitt af því, sem við krakkarnir
höfðum mikla ánægju af, var
gömul vindmylla sem stóð á stórum
hól í túnjaðrinum suðaustan við
bæinn. Og auðvitað var hóllinn kall-
aður Mylluhóll. Þessi gamla mylla
var í rauninni merkilegt tæki frá fyrri
tíð. Vindurinn var látinn knýja hana
og hún var lengi notuð til að mala kom
fyrir heimilin á Völlum, því að þar var
tvíbýli. Og svo var hún einnig notuð
fyrir önnur heimili í sveitinni. Þá var
korn í allt brauð flutt inn ómalað og
myllur, sem knúðar vom bæði af vatni
og vindi, voru stórvirkustu tækin sem
þá þekktust við að mala kornið. Og
það er ástæða til að segja ykkur, að
nú þykir sannað að brauð, sem bakað
er úr heimamöluðu korni, er miklu
hollara en hitt, sem malað er úr korni
sem malað er í útlöndum og flutt
þannig til Islands á síðari áratugum.
Nú var hætt að nota vindmylluna
gömlu fyrir mörgum árum, en hún
stóð þarna enn engu að síður á hólnum
sínum, há og tíguleg, og minnti á
forna frægð, þegar hún vann mikið
nytjaverk fyrir fólkið í sveitinni, -
malaði korn fyrir mörg heimili.
Og nú hafði vindmyllan gamla
fengið nýtt hlutverk á elliárum
sínum, - hlutverk, sem vafasamt er að
hún hafi nokkru sinni gert ráð fyrir
að gegna. Hún hafði nefnilega tekið
að sér að verða eins konar fóstra barn-
anna á Völlum í vondum veðrum, og
raunar miklu oftar, og leyst það hlut-
verk prýðilega. Þarna var töluvert
athafnarými, og þar geymdum við
töluvert af gullunum okkar, horn,
leggi, skeljar, glerbrot og margs konar
steina og sitthvað fleira, sem við
fundum vestur við Jökulsá eða úti á
reka. Og þarna undum við tímunum
saman, þegar rigning var eða rok og
raunar hvenær sem okkur þótti henta.
Og þessu þarfa fóstruhlutverki, sem
bæði börn og fullorðnir kunnu vel að
meta, gegndi gamla vindmyllan í
mörg, mörg ár.
Svo var það eitt kvöld um haust,
að tveir hrafnar settust á mylluþakið
og krunkuðu hátt. Líklega hefði eng-
inn veitt þeim neina sérstaka athygli
þetta kvöld, ef þeir hefðu ekki verið
þama lengi, síhoppandi á vængjum og
þaki myllunnar, og krunkað óvenju
hátt.
“Ég er viss um, að þeir eru að boða
okkur einhver vond tíðindi, blessaðir
fuglarnir,” sagði Jóna gamla, sem
lengi hafði verið vinnukona á heimili
foreldra minna og móðurforeldra.
Hún hafði veitt ýmsu athygli á langri
ævi og var ein af þeim mörgu, sem
trúði þjóðsögunni gömlu um vitsmuni
hrafnanna.
En hvað sem um þá sögn má ann-
ars segja er eitt víst, að þessa nótt gerði
ofsaveður af suðaustri. Og þegar við
vöknuðum morguninn eftir og litum
út á Mylluhólinn, brá okkur heldur en
ekki í brún, því að gamla myllan var
horfin. Gamlir viðir hennar höfðu
ekki þolað átök stormsins. Hann hafði
feykt henni um koll og brotið í spón.
Merku hlutverki myllunnar gömlu var
lokið. Og því miður er víst ekkert
lengur heima. sem minnir á þetta
gamla, þjóðlega tæki, - þessa kæru og
góðu fóstru okkar krakkanna á Völl-
um. Bergur Bjarnason.
52