Fréttabréf Öryrkjabandalags Íslands - 01.03.2001, Blaðsíða 10

Ingibjörg Pálmadóttir, Ragnar Aðalsteinsson,
heilbrigðis- og tryggingaráðherra. lögmaður ÖBÍ.
(Ljósm. DV, ÞÖK)
Tryggingastofnun ríkisins
r
(Guðrún Margrét Arnadóttir hrl.^
gegn Öryrkjabandalagi Islands
(Ragnar Aðalsteinsson hrl.) og gagnsök
Örorkulífeyrir. Stjórnarskrá. Reglugerðarheimild. Mannréttindasáttmáli
Evrópu. Alþjóðasamningar. Sératkvæði.
Þriðjudaginn 19. desember
2000. Nr. 125/2000.
• •
Oryrkjabandalag Islands
höfðaði mál til viður-
kenningar á því annars veg-
ar að Tryggingastofnun
hefði verið óheimilt frá 1.
janúar 1994 til 31. desem-
ber 1998 að skerða tekju-
tryggingu örorkulífeyrisþega
í hjúskap vegna tekna maka,
sem ekki var lífeyrisþegi,
með því að telja helming
samanlagðra tekna beggja
hjóna til tekna örorku-
lífeyrisþegans, og hins vegar
að slík skerðing hefði verið
óheimil eftir að hún var
lögfest 1. janúar 1999. Talið
var að ekki hefði verið
nœgjanleg heimild í lögum
nr. 117/1993 fyrir ráðherra
til að setja reglugerð, sem
skerti tilkall bótaþega til
fullrar tekjutryggingar
vegna tekna maka. Þótt Ijóst
vceri að ekki hefði verið
ætlun löggjafans að breyta
framkvæmd eldri laga
varðandi tekjutryggingu,
var talið að lög yrðu að
geyma skýr og ótvíræð
ákvæði um að skerða mœtti
greiðslur úr sjóðum al-
mannatrygginga, samkvœmt
reglugerð svo það væri
heimilt. Var því niðurstaðan
sú að eftir gildistöku laga nr.
117/1993 hefði skort laga-
stoð til að mœla fyrir um
það í reglugerð að skerða
mætti tekjutryggingu vegna
tekna maka öryrkja. Þá var
talið að skýra bæri 76. gr.
stjórnarskrárinnar til sam-
ræmis við alþjóðasamninga,
sem ríkið hefur staðfest,
þannig að skylt væri að
tryggja að lögum rétt sér-
hvers einstaklings til að
minnsta kosti einhverrar
lágmarks framfærslu eftir
fyrirfram gefnu skipulagi,
sem ákveðið væri á mál-
efnalegan hátt. Yrði slíkt
skipulag að uppfylla skilyrði
65. gr. stjórnarskrárinnar
um að hver einstaklingur
nyti samkvœmt því jafnréttis
á við aðra sem réttar njóta,
svo og almennra mannrétt-
inda. Talið var að réttur sá
sem almannatryggingalög-
gjöfin tryggði öryrkjum vœri
almennur og tœki tillit til
jafnræðissjónarmiða milli
þeirra sem eins væru settir í
þröngum skilningi. Hins
vegar vœri mælt fyrir um
mismunandi skerðingu líf-
eyris vegna tekna eftir því
um hvaða tekjur er að rœða.
Var talið að þrátt fyrir svig-
rúm almenna löggjafans til
mats á því, hvernig lág-
marksréttindi samkvæmt 1.
mgr. 76. gr. stjórnarskrár
skyldu ákvörðuð, gætu dóm-
stólar ekki vikið sér undan
því að taka afstöðu til þess,
hvort það mat samrýmdist
grundvallarreglum stjórn-
arskrárinnar. Var það skipu-
lag réttinda örorkulífeyr-
isþega samkvœmt al-
mannatryggingalögum, að
skerða tekjutryggingu vegna
tekna maka hans á þann hátt
sem gert væri, ekki talið
tryggja þeim þau lágmarks-
réttindi, sem fœlust í 76. gr.
stjórnarskrárinnar, svo að
þeir fengju notið þeirra
mannréttinda, sem 65. gr.
stjórnarskrárinnar kveður á
um. Var meðal annars vitnað
til ákvœða alþjóða mann-
réttindasáttmála um skýr-
ingu á þeim stjórnarskrár-
ákvæðum. Viðurkennt var
því að óheimilt væri að
skerða tekjutryggingu ör-
orkulífeyrisþega í hjúskap
frá 1. janúar 1999 á þann
hátt sem gert er í 5. mgr. 17.
gr. laga nr. 117/1993, sbr. 1.
gr. laga nr. 149/1998. Hins
vegar var ekki talið unnt að
draga ályktun um rétt hvers
einstaks lífeyrisþega af nið-
urstöðu málsins.
10