Fréttabréf Öryrkjabandalags Íslands - 01.03.2001, Blaðsíða 17

TÓMAS INGI
OLRICH
Greiddi atk\’œði með
áframhaldandi skerðingu.
stjórnarskrár lýðveldisins
íslands nr. 33/1944 skal
öllum, sem þess þurfa,
tryggður í lögum réttur til
aðstoðar vegna sjúkleika,
örorku, elli, atvinnuleysis,
örbirgðar og sambærilegra
atvika, sbr. 14. gr. stjórn-
skipunarlaga nr. 97/1995. I
70. gr. stjórnarskrárinnar
fyrir breytingu hennar á
árinu 1995 var svo mælt, að
sá skyldi eiga rétt á styrk úr
almennum sjóði, sem eigi
fengi séð fyrir sér og sínum,
og væri eigi öðrum skylt að
framfæra hann, en þá væri
hann þeim skyldum háður,
sem lög kvæðu á urn. Sam-
svarandi ákvæði um
skylduframfærendur voru í
52. gr. stjórnarskrár um hin
sérstaklegu málefni Islands
frá 5. janúar 1874 og 66. gr.
stjórnarskrár konungsrík-
isins íslands nr. 9/1920.
I athugasemdum með
frumvarpi til stjórnskipun-
arlaga nr. 97/1995 kom
fram, að ákvæði 1. mgr. 14.
gr., er síðar varð framan-
greind 1. mgr. 76. gr.
VILHJÁLMUR
EGILSSON
Greiddi atkvœði með
áframhaldandi skerðingu.
stjórnarskrárinnar, svaraði
að nokkru til reglu þágildan-
di 70. gr., en frumvarps-
ákvæðið væri mun ítarlegra,
því að tekið væri nánar fram
en áður, hvers konar
aðstæður gætu orðið til þess,
að maður þarínaðist opin-
berrar aðstoðar af þessum
toga. Með ákvæðinu væri
hins vegar ekki lögð til
breyting ífá gildandi reglu
að því leyti, að ekki væri
ráðgert, að sá sem gæti séð
nægilega fyrir sér sjálfur
þyrfti að njóta réttar til
slíkrar aðstoðar, en þann rétt
væri löggjafanum þó fyllile-
ga heimilt að veita. Loks var
í athugasemdunum vakin
athygli á því, að löggjafinn
ætti að setja nánari reglur um
félagslega aðstoð af þessum
meiði, en með ákvæðinu
væri markaður sá rammi, að
til þyrftu að vera reglur, sem
tryggðu þessa aðstoð. Var
sérstaklega bent á 12. gr. og
13. gr. í félagsmálasáttmála
Evrópu og 11. gr. og 12. gr. í
alþjóðasamningi um efna-
hagsleg, félagsleg og menn-
ingarleg réttindi.
Af framansögðu er ljóst,
að öryrkjar eiga stjórnar-
skrárvarinn rétt á aðstoð
samfélagsins, ef þeir geta
ekki nægilega séð sér far-
borða sjálfir. Um þessa að-
stoð skal mæla í lögum. Það
er verkefni löggjafans en
ekki dómstóla að kveða á
um inntak og umfang þeirr-
ar opinberu aðstoðar, sem
öryrkjum er látin í té.
Dómstólar geta hins vegar
metið, hvort lagasetning
um þessi málefni sam-
rýmist grundvallarreglum
stj órnarskrárinnar.
Af orðalagi 76. gr. stjórn-
arskrárinnar, eins og
ákvæðið hljóðar eftir fram-
angreinda breytingu 1995,
og tiltækum lögskýringar-
gögnum verður engan veg-
inn ráðið, að löggjafanum
sé ekki eftir sem áður heim-
ilt að líta til félagslegrar
stöðu öryrkja eins og ann-
arra, þegar lífeyrir þeirra úr
sjóðum almannatrygginga
er ákveðinn. Kröfugerð
þessa máls lýtur að að-
stæðum öryrkja í hjúskap,
þegar makinn aflar tekna og
er ekki jafnframt örorku-
lífeyrisþegi. Það verður að
telja málefnalegt löggjaf-
arviðhorf að taka nokkurt
mið af því við lagasetningu
um aðstoð við öryrkja,
hvers stuðnings öryrki megi
vænta af maka sínum. Slík
sjónarmið um gagnkvæma
framfærsluskyldu hjóna
hafa lengi verið lögð til
grundvallar í löggjöf hér á
landi og eru þau reist á póli-
tískri afstöðu til fram-
kvæmdar almannatrygg-
inga. Engin ákvæði í al-
þjóðlegum skuldbindingum
íslands mæla því í gegn, að
greiðslur til öryrkja séu í
einhverjum mæli látnar
ráðast af tekjum maka og
þar með heimilisins, en þær
árétta einungis þá skyldu
löggjafans samkvæmt 76.
gr. stjórnarskrárinnar að
tryggja þeim rétt til sam-
hjálpar, sem höllum fæti
standa. Túlkun laga nr.
59/1992 um málefni fatl-
aðra getur heldur ekki leitt
til annarrar niðurstöðu.
Markmið þeirra er að
tryggja fötluðum jafnrétti
og sambærileg lífskjör við
aðra þjóðfélagsþegna og
skapa þeim skilyrði til þess
að lifa eðlilegu lífi. Því
markmiði er ekki varpað
fyrir róða við það eitt, að
löggjafinn meti stöðu
öryrkja með hliðsjón af fé-
lagslegum aðstæðum
þeirra, þar á meðal hjúskap-
arstöðu. Af öllu þessu
verður örugglega ráðið, að
löggjafinn sé bær til að
meta, hvernig tekjur maka
örorkulífeyrisþega komi til
skoðunar, þegar þeirri skyl-
du stjórnarskrárinnar er
fullnægt að tryggja þeim
öryrkjum lögbundinn rétt
til aðstoðar, sem ekki geta
nægilega séð fyrir sér sjálf-
ir. Ekki eru efni til, að dóm-
stólar haggi því mati, enda
hefur ekki verið sýnt fram á
með haldbærum rökum, að
VALGERÐUR
S VERRISDÓTTIR
Greiddi atkvœði með
áframhaldandi skerðingu.
staða öryrkja í hjúskap geti
vegna tekna maka orðið á
þann veg, að stjórnarskrár-
varinn réttur þeirra til sam-
hjálpar sé fyrir borð borinn.
Alþingi var þannig fyllilega
innan valdheimilda sinna,
þegar það ákvað í 17. gr.
laga nr. 117/1993 um al-
mannatryggingar, sbr. lög
nr. 149/1998, að tekjur
maka gætu haft áhrif á
tekjutryggingu öryrkja til
lækkunar. Niðurstaða okkar
í málinu er þá sú, að aðal-
áfrýjanda hafi frá 1. janúar
1994 verið óheimilt að
skerða tekjutryggingu ör-
orkulífeyrisþega í hjúskap á
grundvelli reglugerðar-
ákvæða, sem brast lagastoð.
Á hinn bóginn hafi aðal-
áfrýjandi mátt skerða tekju-
trygginguna frá 1. janúar
1999, eftir að heimild til
þess hafði verið leidd í
almannatryggingalög með
lögum nr. 149/1998. Þá er
rétt, að aðaláfrýjandi greiði
gagnáfrýjanda hluta máls-
kostnaðar í héraði og fyrir
Hæstarétti.
VILHJÁLMUR H.
VILHJÁLMSSON
Greiddi atkvæði með
áframhaldandi skerðingu.
FRÉTTABRÉF ÖRYRKJABANDALAGSINS
17