Fréttabréf Öryrkjabandalags Íslands - 01.03.2001, Blaðsíða 27

Stefán Baldursson. Nýtt glerauga mátað.
andi í erfðum, en hann lýsist. Sem
dæmi get ég sagt þér að ég er með
blágrá augu. Konan mín er frá
Philipseyjum og er með dökkbrún
augu eins og flestir þar. Brúni liturinn
í augum dóttur okkar er hins vegar
miklu ljósari.
Gerviaugun gagntóku
huga minn
- Segðu okkur aðeins frá upp
runa þínum.
Ég fæddist í Reykjavík árið 1952 og
ólst þar upp. Sem betur fer var ég í
sveit á sumrin - alltaf á sama bænum,
Svínadal í Skaftártungu. Ég er með
Svínadal á heilanum síðan svona
svipað og Þórbergur var með Hala í
Suðursveit á heilanum. Konan mín
hefur stundum sagt að ég hefði átt að
verða bóndi því að mér líður aldrei
betur en þegar ég er að vinna í garð-
inum.
En svo að við víkjum aftur að upp-
vextinum lauk ég gagnfræðaprófi og
lærði síðan að verða sjúkraliði. Ég
vann á Kleppsspítalanum í í 10 ár. Þá
langaði mig að breyta til og fór til
Færeyja. Þar vann ég í hálft annað ár.
Þegar ég kom heim aftur hafði ég hug
á að starfa einhvers staðar annars
staðar en á geðdeild og sótti um á
augndeildinni á Landakoti. Það tókst.
Þá vildi svo til að einn vinur minn
hafði nýlega fengið gerviauga. Það
pirraði hann svo að hann gat ekki
notað það. Ég spurði því lækni á
Landakoti hvort hann vissi hvað hægt
væri að gera við gerviaugu sem yllu
mönnum óþægindum. Hann sagði að
ég skyldi spyrja enskan augnsmið að
þessu, en hann var þá staddur hér á
landi til þess að búa til gerviaugu.
Síðan horfði hann á mig og sagði að
nú væru menn að leita að íslendingi
sem vildi fara til Lundúna og læra
þessa iðn, augnsmíði. Svipurinn sem
kom á mig var víst þannig að hann
spurði hvort hann hefði vakið ein-
hvern áhuga hjá mér. En þá vissi ég
að þetta var það sem ég vildi læra;
áhuginn kviknaði hreinlega á sek-
úndubroti.
Ég gat varla beðið eftir því að vakt-
inni lyki. Þá hjólaði ég eins hratt og
ég gat upp í hús Blindrafélagsins að
Hamrahlíð 17, en þar bjó þá augn-
smiðurinn. Eftir að við höfðum talast
við vann ég að því hörðum höndum
að fá menn til að trúa því að ég væri
rétti maðurinn í þetta starf. Það tókst
og árið 1985 var ég sendur til
Lundúna og vann á Moorfields-augn-
sjúkrahúsinu. Það er elsta, frægasta
og líklega stærsta augnsjúkrahús í
heimi, risabygging, og ekkert með-
höndlað þarna annað en augnsjúk-
dómar. Á sama svæði er stofnun sem
nefnist Institute of Optalmology og
eins og nafnið bendir til eru þar
gerðar alls konar rannsóknir á augum
og augnsjúkdómum.
Ég var svo heppinn að meistari
minn í augnsmíði var einn þeirra sem
voru upphafsmenn þess að farið var
að smíða augu úr akríl. Það hófst í
seinna stríðinu. Áður höfðu menn
notað gler og höfðu gert í rúm 300 ár.
Feneyingar smíðuðu fyrstir gervi-
augu úr gleri enda stóðu þeir fram-
arlega og gera sjálfsagt enn í gler-
listinni. Um miðja 19. öld urðu Þjóð-
verjar ráðandi í þessari iðngrein. Til
gerviaugnasmíði þarf mjög sérstakt
gler. Það verður að vera alveg blý-
laust. Þeir þekktu einir formúluna
sem lá á bak við framleiðslu þess og
í stríðinu gátu hvorki Bretar né
Bandaríkjamenn fengið slíkt gler frá
Þýskalandi. Þörfin hafði hins vegar
sjaldan verið meiri. Þegar sprengja
springur rignir alls konar brotum og
drasli yfir fólk og algengt er að menn
hljóti augnskaða.
Á þessum tíma höfðu menn fundið
upp akríl-efnið og datt þá í hug hvort
ekki mætti nota það til þess að smíða
gerviaugu. Það tókst með þeim ágæt-
um að ekki varð aftur snúið. Stöðugt
fleiri vilja nú nota akríl í stað glers.
Þetta á bæði við um augnþega, lækna
og heilbrigðiskerfið í þeim löndum
þar sem hið opinbera greiðir fyrir
þessa þjónustu. Gerviaugu úr akríl
endast mun lengur en augu úr gleri og
eru því ódýrari.
Einn af hverjum þúsund
þarf gerviaugu
Ég er sá eini sem hef búið til gervi-
augu hér á landi síðastliðin 15 ár. Það
eru um 260 einstaklingar sem þurfa á
gerviaugum að halda eða um einn af
hverjum þúsund. Þetta virðist vera
sama hlutfall og annars staðar þar
sem stríðsástand ríkir ekki. Ég bý til
um 50 - 60 gerviaugu á ári og þá eru
meðtalin börnin en hjá þeim þarf að
skipta oftar um augu en hjá fullorðnu
fólki. Þetta er því um 5 ára meðal-
ending. í Danmörku er því hins vegar
haldið fram að meðalending á gervi-
augum úr gleri sé um 18 mánuðir. Á
meðan gerviaugu voru smíðuð úr
gleri handa Islendingum voru þau
látin duga í þrjú ár. Þetta hefði ekki
þótt góð latína í Danmörku. Danir
skipta gjarnan um gerviaugu úr gleri
á árs fresti og fá urn það bréf frá
þýskum gerviaugnasmiðum sem sjá
um þetta þar. Því er haldið fram að
nauðsynlegt sé að eiga varaaugu því
að algengt er að gler-gerviaugun
brotni.
í byrjun var langur biðlisti. Þar að
FRÉTTABRÉF ÖRYRKJABANDALAGSINS
27