Fréttabréf Öryrkjabandalags Íslands - 01.03.2001, Blaðsíða 8

e.t.v. mestu hve mikið ríður á að vera
sífellt að “útskýra” fyrir brotaþolum
og öðrum illa upplýstum almenningi.
Blekkingastarf
öryrkjanefndar
Þótt þorri landsmanna hafi séð í
gegnum þær blekkingar og undan-
brögð sem viðhöfð voru er eðlilegt
að halda hér til haga þeirri meginrök-
semd sem ríkisstjórnin beitti. í stuttu
máli fólst hún í því að klippa eina
setningu út úr margra síðna dóms-
forsendum, slíta hana úr samhengi og
draga síðan ályktun sem hver læs
maður getur séð að er hrein hártogun
á þvi sem verið er að segja. Til að fá
eitthvert vit í þennan dúkkulísuleik
öryrkjanefndarinnar er nauðsynlegt
að fá einnig að sjá setninguna á und-
an, en saman eru þær svohljóðandi:
“Talið hefur verið að einstaklingur
í hjúskap eða sambúð þurfi minna
sér til framfærslu en sá sem býr einn.
Getur það því átt við málefnaleg rök
að styðjast að gera nokkurn mun á
greiðslum til einstaklinga úr opin-
berum sjóðum eftir því hvort við-
komandi er í sambúð eða ekki.”
Af síðari setningunni draga Jón
Steinar og félagar svohljóðandi
ályktun: “Telja verður framan-
greindan rökstuðning sýna, að dóm-
urinn telur það í sjálfu sér standast
stjórnarskrá að taka mið af tekjum
maka við ákvörðun örorkubóta...” (!)
Hér þegja skýrsluhöfundar um þá
staðreynd, sem vitaskuld var bæði
Hæstarétti og öryrkjum kunn, að
áður en til hinnar umdeildu skerð-
ingar kemur er búið að gera allræki-
legan mun á greiðslum til einstakl-
inga á grundvelli þess hvort við-
komandi er i sambúð eða ekki. Þessi
munur, heimilisuppbót og sérstök
heimilisuppbót, nemur litlum 22
þúsund krónum og fer eftir því einu
hvort viðkomandi er í sambúð eða
ekki. Þótt hér sé um verulega upp-
hæð að ræða vissu skýrsluhöfundar
manna best að Öryrkjabandalagið og
ríkisstjórnin gerðu alls engan ágrein-
ing um þennan mun, enda hefur hann
af hálfu beggja aðila vera talinn eiga
við málefnaleg rök að styðjast, þótt
harkalegt sé að svipta öryrkja nærri
þriðjungi bóta sinna fyrir að leyfa sér
þann munað að stofna til hjúskapar
og fjölskyldulífs.
Glannalegur
útúrsnúningur
I annan stað þarf hvorki þekkingu á
lögfræði né kerfi almannatrygginga
til að sjá að í hinni tilvitnuðu setn-
ingu er eingöngu verið að vísa til
þess “hvort viðkomandi er í sambúð
eða ekki.” En eins og fram hefur
komið fer réttur einstaklings til
heimilisuppbóta eftir þessu, en ekki
því hvort eða hve miklar tekjur
makinn hefur. Hér má því öllum ljóst
vera að af hinum eðlilegu og sjálf-
sögðu orðum í dómsforsendum
Hæstaréttar er gersamlega út í bláinn
að draga þá ályktun að heimilt sé að
ganga enn lengra og láta sjálfa tekju-
trygginguna ráðast af tekjum maka.
Sá útúrsnúningur sem hér blasir við
er svo glannalegur að undrum sætir
að æðstu ráðamenn þjóðarinnar
skyldu yfirleitt reyna að gera hann að
meginröksemd sinni í málinu, reyna
að láta líta svo út sem eðlileg skír-
skotun til hjúskaparstöðu jafngildi
því að heimilt sé að ganga enn lengra
og láta sjálfa tekjutrygginguna ráðast
af tekjum maka.
I ljósi þess sem hér hefur verið
rakið þarf engan að undra að skýrslu-
höfundar og talsmenn lögbrjótanna á
þingi skyldu að auki þegja um það
samhengi sem þessi vísan til hjú-
skaparstöðu var beint framhald af.
En aðdragandinn var svohljóðandi í
dómsforsendum Hæstaréttar:
“Tekjur maka skipta ekki máli við
greiðslu til dæmis slysatrygginga,
sjúkratrygginga, atvinnuleysis-
trygginga og fæðingarstyrks. Verður
að telja það aðalreglu íslensks réttar
að réttur einstaklinga til greiðslna úr
opinberum sjóðum skuli vera án til-
lits til tekna maka. Er það í samræmi
við þá stefnumörkun sem liggur að
baki íslenskri löggjöf um jafna stöðu
og jafnan rétt kvenna og karla nr.
28/1991, sbr. og 2. mgr. 65. gr.
stjórnarskrárinnar.”
Forherðing
lögbrjótanna
Ekki er að undra að það skyldi hafa
vakið furðu almennings hvernig tveir
þingflokkar gátu sammælst svo
algerlega um að láta tilganginn einan
helga meðalið - þann tilgang að
knésetja fólk sem hafði ekki annað til
sakar unnið en að leita lögmæts réttar
síns fyrir dómstólum, leyft sér að
sýna ráðherravaldinu slíkan skort á
virðingu og undirgefni. Jafnhliða
þeim óheilindum sem að ífaman eru
rakin mátti þess víða sjá stað að þing-
meirihlutinn virtist ekki stjórnast af
heiðarleika og sanngirni, heldur yfir-
gangi í bland við hreina hefnigirni.
Rétt er þó að geta þess að í máli mar-
gra gætti slíkrar fákunnáttu um ýmis
grundvallaratriði málsins að vandséð
er að þar hafi ráðið annað en sam-
bland af blindri flokkshollustu og
vanrækslu gagnvart þeirri starfskyldu
8