Fréttabréf Öryrkjabandalags Íslands - 01.03.2001, Blaðsíða 26

STEFAN BALDURSSON
GER VIA UGNASMIÐ UR
Flesta skiptir miklu að þeir skeri sig sem minnst úr
mannfjöldanum. Þeir sem hafa einhver einkenni sem
flokkast undir líkamslýti leggja margir talsvert á sig til
þess aö láta fegra þau. A þetta einkum við um andlits-
fall manna.
A undanförnum áratugum hafa lýtalækningar tekið
miklum framförum. Gervilimasmíði hefur ogfleygt fram
og eru Islendingar nú á meðal fremstu þjóða á því sviði.
A vegum Sjónstöðvar Islands hefur gerviaugnasmiður
starfað undanfarin 15 ár. Stefán Baldursson smíðar
bæði andlitshluta, gerviaugu og skeljar sem notaðar
eru til þess að hylja skemmd augu. Greinarhöfundur
hefur notað slíkar skeljar síðan árið 1972, fyrstu skelj-
arnar voru úr gleri og entust þœr að jafnaði í þrjú ár.
Eg minnist þess að þá var farið að kvarnast úr
glerungnum og særðu skeljarnar augnlokin.
Stefán Baldursson starfar nú að iðn sinni í Kaup-
mannahöfn en kemur hingað til lands á nokkurra
mánaða fresti eftir því sem verkefnin kalla.
Tvenns konar
gerviaugu
Það eru til tvenns konar
gerviaugu. Annars vegar eru
það augu eða skeljar sem
eru settar yfir skemmd
augu. Ef auga skemmist
vegna slyss eða sjúkdóms
þarf yfirleitt ekki að íjar-
lægja það nema um sé að
ræða sýkingu eða sársauka
því að nú er hægt að smíða
skeljar sem eru minna en 1
mm á þykkt til þess að hylja
skemmda augað. Ég er ein-
staklega ánægður með þessa þróun.
Þannig verða hreyfingar augnanna
eðlilegri. Það er auk þess alltaf missir
að láta fjarlægja auga þótt það sé
blint. Hin tegund gerviaugna eru
augu sem eru sett í fólk þegar auga
hefur verið ijarlægt.
I upphafi er búið til mót af auganu.
Það er svipað því þegar tannlæknir býr
til mót af gómi. Það er sett sérstakt
krem inn í augntóftina. Þannig næ ég
nákvæmri afsteypu af útliti augn-
tóffarinnar og þá passar augað langtum
betur og verður miklu þægilegra. Þá
dreifist þyngdin á miklu stærri flöt.
Þetta krem storknar á innan við
mínútu. Mótið er síðan lagt í gifs.
Fyrst þarf að búa til skapalón. Þegar
gifsið er orðið hart er ég kominn með
nákvæma eftirmynd augans. Þá hita
ég plötu úr sérstöku akrílefni og
þrýsti henni yfir mótið. Þegar ég hef
skorið plötuna til er komin nákvæm
eftirmynd af auganu. Skelin verður
að passa yfir augað. Það mega ekki
koma neinar loftbólur. Þá verður
skelin óþægileg.
Akrílplatan, sem skelin er gerð úr er
glær og því get ég séð nákvæmlega
hvernig skelin situr yfir auganu. Ef
þarf að gera skelina þynnri eða þykk-
ari bæti ég á hana eða slípa af eftir
þörfum.
Þegar þessu er lokið set ég skapa-
lónið í gifs sem verður afar hart þegar
það þornar. Þegar það hefur harðnað
til fulls fjarlægi ég skapalónið og kem
fyrir akrílmassa í rétta hvítulitnum.
Þetta akrílefni þarf að hita bæði til
þess að herða það og hleypa úr því
ýmsum aukaefnum.
Þegar þessu er lokið þarf að fægja
það svolítið og síðan er skelin máluð.
Þetta verður að gera í höndunum. Það
er hvorki hægt að nota tölvu- né ljós-
myndatæknina við þetta verk því að
litir í ljósmyndum eru aldrei réttir.
Þetta sér maður best þegar maður sér
mynd af grasi. Það er aldrei rétti
græni liturinn á myndunum.
- En hvernig meturþú hvaða augn-
litur hentar fólki?
Flestir hafa einungis misst annað
augað og þá situr einstaklingurinn hjá
mér á meðan ég líki eftir lit
þess auga sem eftir er. Ef
einstaklingur er með bæði
augun skemmd fer ég eftir
litnum á augnaskeljunum ef
hann hefur haft þær. Annars
verð ég að meta þetta í sam-
ráði við einstaklinginn. Þá
fer ég oft eftir háralit eða lit
húðarinnar. Auðvitað þarf
maður ekki alltaf að velta
þessu fyrir sér. Svertingjum
henta t. d. eingöngu dökk-
brún augu. Ef um er að ræða
hvítan mann með fremur
dökka húð þá myndi ég ekki
setja ljósblá augu í hann. Það hentar
engan veginn. Sumir viðskipta-
vinirnir hafa sérstakar óskir sem ég
reyni þá að verða við. Einu sinni kom
til mín maður sem hafði fengið blá
augu en vildi skipta um augnablikið.
Þetta vafðist dálítið fyrir mér því að í
vegabréfinu hans stóð að maðurinn
væri bláeygur. En auðvitað fékk hann
þann lit sem hann vildi.
Ef ljóshærður maður biður um brún
augu fer það meira út í grænt. Brúni
liturinn á Aröbum er sá dekksti sem
ég hef séð. Ég vann einu sinni við
augnasmíði í Saudi-Arabíu og þar
blandaði ég heilmiklu af svörtum lit
saman við brúna litinn; augun voru
svo dökk.
Kínverjar eru meira með eins konar
rauðbrún augu og Indverjar eru með
enn annars konar brúnt afbrigði.
Maður lærir það smám saman að það
eru ákveðin litaafbrigði sem henta
hverjum kynþætti.
Nú hafa kynþættir blandast meira
en áður. Brúni liturinn er samt ráð-
26