Bændablaðið - 20.05.2020, Blaðsíða 42

Bændablaðið | Miðvikudagur 20. maí 202042
Þörungar er samheiti yfir tugþús-
undir tegunda af vatna- og sjáv-
argróðri. Meðal þeirra eru brún-,
rauð- og grænþörungar sem
vaxa á botni sjávar í fjörum og
á grunnsævi. Samanlagt mynda
þörungar stærstu skóga heims og
eru skógarnir mikilvægar uppeld-
isstöðvar margra sjávarlífvera og
uppspretta stórs hluta súrefnis í
heiminum.
Þörungar er mikilvægur nytja­
gróður víða um heim og eiga nytjar
á þeim eftir að aukast í framtíðinni.
Erfitt er að áætla heildarnytjar
á þörungum í heiminum þar sem
þeim er safnað í mismiklum mæli
og magnið oft ekki skráð opinber­
lega. Áætlað er að þörunganytjar
þeirra tíu þjóða sem safna mest af
þörungum hafi verið tæp 2,2 milljón
tonn af þurrefni árið 2018.
Auk þess að vera safnað þar sem
þeir finnast í náttúrunni eru yfir 95%
allra nytjaðra þörunga ræktaðir og
eru meira en 30 milljón tonn af þör­
ungum framleidd á ári með ræktun.
Mest er ræktað af þörungum í
Suðaustur­Asíu, einkum í Kína,
Indónesíu, Filippseyjum og Kóreu.
Langmest er ræktað af rauðþörung­
um og fer sú ræktun aðallega fram í
hitabeltinu. Í Kína er þari, kombu,
einnig ræktaður í stórum stíl.
Af þeim löndum sem safna þör­
ungum úr náttúrulegum stofnum
eru Chile stærstir, síðan Kína og
þá Noregur. Af þeim sem rækta eru
Kína stærstir, þá Indónesía, Suður­
Kórea og Filippseyjar.
Samkvæmt vef Hagstofu Íslands
voru flutt inn árið 2019 tæplega 25,5
tonn af ferskum eða þurrkuðum
sjávargróðri og þörungum til lands­
ins. Þar af rúm 24 tonn af nýjum og
þurrkuðum sjávargróðri og þörung­
um til manneldis. Mestur er inn­
flutningurinn frá Kína, Póllandi,
Bretlandseyjum og Danmörku.
Mikil fjölbreytni
Þörungar eru fjölbreyttur hópur
lífvera sem flokkast í brún­, rauð­
og grænþörunga auk þess sem til
eru svifþörungar sem berast með
straumum í sjó. Það eru til vatnaþör­
ungar, sjóþörungar, votlendisþör­
ungar og þörungar sem lifa í sam­
býli við sveppi og mynda fléttur.
Einnig svifþörungar og botnþör­
ungar og í öllum þessum hópum
þörunga eru margar fylkingar. Á
botni sjávar finnast að minnsta
kosti átta fylkingar og mest áber­
andi meðal þeirra eru græn­, brún­
og rauðþörungar.
Þörungar eins og aðrar plöntur
þurfa sólarljós til að ljóstillífa og
mynda allt að 90% af súrefni heims­
ins.
Þang er íslenskt heiti yfir stóra
brúnþörunga sem vaxa í fjörum og
tilheyra þangættinni. Tegundir eiga
það sameiginlegt að þær eru botn­
fastar og ríkjandi í fjörum. Mest er
af þangi í lygnum fjörum þar sem
undirlag er fast, grjót eða klappir.
Rauðþörungar finnast nær ein­
göngu í sjó og telur fylkingin yfir
7000 tegundir. Langflestir rauðþör­
ungar lifa í fjörum eða grunnum í
sjó og eru þar botnfastir á klettum,
steinum eða gróðri. Þeir eru yfir­
leitt nokkrir sentímetrar á lengd
og breidd, þráð­ eða blaðlaga. Fáir
þeirra vaxa ofarlega í fjörum, en
þegar neðar dregur ber meira á
þeim. Þeir eru algengir á grunn­
sævi og ná lengst niður í djúpin af
stórþörungunum.
Langflestar tegundir græn­
þörunga lifa í ferskvatni, einungis
um 10% þeirra eru sæþörungar.
Grænþörungar í sjó eru margir
einfrumungar en einnig skorpur,
himnur og ýmsir þræðir sem mynda
strá eða skúfa. Um 8.000 tegundir
grænþörunga eru þekktar í heim­
inum í dag.
Litarefni í grænþörungum eru
þau sömu og í landplöntum. Enda
hafa allar plöntur, landplöntur,
vatna­ og sjóplöntur, blómplöntur,
grös, þörungar, mosar og byrkn­
ingar svokallaða a­blaðgrænu sem
er eina litarefnið sem ljóstillífar.
Mismunandi hópar plantna hafa
mismunandi samsetningu af öðrum
litarefnum.
Talið er að landplöntur hafi þró­
HELSTU NYTJAJURTIR HEIMSINS
Þörungar mynda 95% af súrefni heims
Vilmundur Hansen
vilmundur@bondi.is
Sjóþörungar mynda allt að 90% af súrefni jarðar og eru svifþörungar ábyrgir fyrir langstærstum hluta af þeirri framleiðni. Á strandsvæðum er hlutur botnþörunganna hins vegar mjög mikilvæg-
ur og er þar 40 til 50% af framleiðninni.
Söl er rauðþörungur sem vex neðst í fjörum. Þau eru vínrauð á litinn, næringarrík og hafa verið nytjuð til matar í
margar aldir á Íslandi.
Bóluþang. Mynd / HKr.