Milli mála - 2019, Síða 113

Milli mála 11/2019 113
ÁSDÍS RÓSA MAGNÚSDÓTTIR
hans og tekin dæmi úr smásagnasafninu La poupée de Mameliga. Le
livre de la peur (Brúða Mameligu. Bók óttans) sem kom út árið 1986.
2.
Matéo Maximoff (1917–1999) ólst upp við að heyra sögur frá
Rússlandi þar sem þrjár kynslóðir ættingja hans í föðurætt hans
höfðu búið.10 Langafi Matéos hafði verið þræll í Rúmeníu áður en
þrælahald var lagt niður þar í landi árið 1855. Hann fór þá til
Rússlands eins og margir af Kalderash-ættflokkinum sem hann til-
heyrði, og þar fékk hann nafnið Maximoff vegna þess hversu hávax-
inn hann var. Kalderash-Rómafólk var þekkt fyrir að smíða potta,
katla og pönnur og gera við eftir þörfum.11 Afi Matéos var fjórtán
barna faðir og fjölskyldan ferðaðist milli markaðstorga í þorpum og
bæjum í Síberíu, Kína og víðar og kom til Vestur-Evrópu um 1910.
Foreldrar Matéos hittust árið 1916 og hann fæddist þegar fjölskyldan
var stödd í Barselóna, árið 1917, líklega 17. janúar. Faðir hans var
hljóðfæraleikari og koparsmiður eins og faðir hans og afi. Foreldrar
Matéos fóru frá Spáni þegar hann var þriggja ára en móðirin lést af
barnsförum þegar sjötta barn þeirra hjóna kom í heiminn í Belgíu
árið 1925. Fjölskyldan kom sér þá fyrir í tjöldum í Romainville í
nágrenni Parísar. Matéo varð munaðarlaus fjórtán ára gamall og sá,
ásamt frændum sínum, um systkini sín með því að þrífa og gera við
potta og eltitrog bakara. Þremur árum síðar heimsótti hann móður-
fjölskyldu sína í Suður-Frakklandi og tók þátt í að sjá um ferðabíó
fjölskyldunnar. Hún tilheyrði Manouche-ættflokkinum og hann var
þekktur fyrir slíka starfsemi. Allt lék í lyndi þar til Matéo tók þátt í
ryskingum milli tveggja fjölskyldna þar sem þrír lágu í valnum áður
en yfir lauk. Hann var tekinn fastur, sat inni í fjóra mánuði og það
var lögmaður hans, Jacques Isorni, sem fékk hann til að segja frá
10 Um ævi Maximoffs, sjá til dæmis Milena Hübschmannová, „Matéo Maximoff“, ROMBASE,
[skoðað 15. nóvember 2019]; Gérard Gartner, Matéo Maximoff. Carnets de route, Paris: Alteredit,
2006; Anne-Isabelle Lignier, „Matéo Maximoff, chantre des cultures tsiganes“, Études Tsiganes
60(1)/2017, bls. 7–15.
11 Nafn Kalderash-Rómafólks (úr rúm. caldare – stór pottur) vísar til þeirrar iðju sem það stundaði.
Um ólíka undirhópa Rómafólks, sjá t.d. Milena Hübschmannová, „Roma Sub Ethnic Groups“,
ROMBASE [skoðað 15. desember 2019]; Ian Hancock, We are the Romani People. Ame sam e Rromane
dzene, bls. xviii–xxii; sami, The Roads of the Roma – a PEN Anthology of Gypsy Writers, bls. 9–21.