Milli mála - 2019, Síða 114

114 Milli mála 11/2019
SJÁLFSMYND, FRAMANDLEIKI OG TUNGUMÁL Í VERKUM MATÉOS MAXIMOFF
þessari atburðarás og lifnaðarháttum Manouche-ættflokksins. Isorni
lýsti fyrsta fundi sínum með Maximoff í fangelsinu með þessum
orðum:
Hann sagði mér að hann væri einn fárra Sígauna sem kynnu að lesa og
skrifa. Hann hafði lært sjálfur í skini varðeldanna og á ferð í vögnunum
sem þeir kalla vurdon á sínu tungumáli. […] Matéo Maximoff leiddist í
klefanum sínum og ég stakk upp á því að hann keypti skrifblokk í fang-
elsisbúðinni og skrifaði fyrir mig um Sígaunalífið. Ég ætlaði að nota þessa
punkta í varnarræðunni í Puy-de-Dôme.12
Í stað minnispunkta skrifaði Maximoff hins vegar heila skáldsögu,
Les Ursitory, sem kom út árið 1946. Þetta er saga sem afi hans og
amma höfðu sagt honum, saga þar sem örlagavættir (róm. ursitori) og
nornir spila með ástir og líf karla og kvenna.
Maximoff lenti í fangabúðum í október 1939, stuttu eftir að
Frakkland hafði lýst yfir stríði gegn Þýskalandi. Hópar Rómafólks
tóku sig upp og flýðu suður á bóginn. Maximoff-fjölskyldan var
stoppuð á landamærum Frakklands og Spánar og vísað í fangabúðir
fyrir flökkufólk þar sem hún dvaldi ásamt fleirum við illan aðbúnað
í tæp þrjú ár. Árið 1944 kom hann sér aftur fyrir í nágrenni Parísar
og upp frá því barðist hann fyrir viðurkenningu á þjóðarmorði
Rómafólks í síðari heimsstyrjöldinni. Maximoff ferðaðist mikið, tók
ljósmyndir, rak kaffihús og vann með ýmsum þekktum kvikmynda-
gerðarmönnum og ljósmyndurum; hann hafði meðal annars þann
starfa að vera eins konar milligöngumaður milli þeirra og Rómafólks
og var jafnvel gagnrýndur af sínu fólki fyrir að segja of mikið um siði
þeirra og venjur og ásakaður um að viðhalda staðalmyndum. Hann
mætti ýmsu mótlæti, til dæmis í samstarfi sínu við franska bókafor-
lagið Flammarion, og honum gekk illa að fá franskan ríkisborgara-
rétt, sem hann sótti ítrekað um. Eins og þúsundir Rómafólks snerist
Maximoff til kristinnar trúar á sjöunda áratugnum; í trúnni sá hann
frelsi fyrir fólk sitt og hann gerðist prestur í Hvítasunnusöfnuðinum
12 Milena Hübschmannová, „Matéo Maximoff“. Allar þýðingar á íslensku í greininni eru mínar nema
annað sé tekið fram.