Milli mála - 2019, Síða 125

Milli mála 11/2019 125
ÁSDÍS RÓSA MAGNÚSDÓTTIR
ins. Eins og víðar í verkum Maximoffs ber þó sagan ýmis merki
munnlegrar hefðar.
Sögukonan Mameliga er orðin langamma þegar hún segir sögu
sína og hún byrjar á því að útskýra stöðu kvenna meðal Rómafólks,
hvernig raddir þeirra máttu ekki heyrast hér áður fyrr þegar karl-
menn voru viðstaddir, en nú geti karlarnir einfaldlega ráðið því
sjálfir hvort þeir hlusti á konurnar eða ekki! Síðan lýkur hún frá-
sögninni með því að taka fram að það sé ómögulegt „að gleyma svona
nokkru“.41 Þarna minnir Maximoff á meistara smásögunnar í
Frakklandi, Guy de Maupassant, sem hafði gjarnan þann háttinn á
að leiða lesandann inn í frásögnina með inngangi sögumanns og láta
sögumanninn taka aftur til máls í lokin.
Eitt af því sem einkennir smásögur Maximoffs, eins og önnur
skrif hans, er notkun rómísku. Sofiya Zahova hefur fjallað um
notkun rómísku í verkum rithöfunda af rómískum uppruna.42 Hún
bendir á að orðin sem birtist í textanum séu ekki gripin úr lausu
lofti, þau séu þar ekki fyrir tilviljun heldur séu þau notuð markvisst
til að minna lesandann á uppruna textans, um þá menningu og það
samfélag sem hann er sprottinn úr enda vísi þau iðulega til ákveðinna
þátta í siðum og lögum Rómafólks, jafnvel grundvallarhugtaka sem
höfundurinn telur einkennandi fyrir sína menningu og vill að lesand-
inn taki sérstaklega eftir. Með því að nota rómísk orð undirstrikar
höfundur þannig uppruna textans, sjálfsmynd sína og þeirra sem
hann skrifar um, en um leið aðgreinir hann sig frá „hinum“, þeim
sem ekki tilheyra hans menningu, þeim sem eru ekki-rómískir og
Maximoff kallar „les Gayziés“.43 Væntanlega er þetta það sem vakir
fyrir Maximoff því að það er ekki nóg með að lesandinn hnjóti um
rómísk orð á nánast hverri blaðsíðu heldur er hann sífellt minntur á
uppruna sögupersónanna. Hér eru nokkur af þeim orðum sem
bregður fyrir hjá Maximoff í smásagnasafninu La poupée de Mameliga44:
41 Matéo Maximoff, La poupée de Mameliga, bls. 169–170 og bls. 184.
42 Sofiya Zahova, „The role of Romani language in Romani authors’ works“, bls. 354–366. Hún
gefur ýmis dæmi.
43 Sjá Mozes F. Heinschink, Michael Teichmann, „Gadscho (Gadzo)/Das/Gor“, ROMBASE.
44 Sjá t.d. Norbert Boretzky, Birgit Igla, Wörterbuch Romani - Deutsch - Englisch für den südosteu-
ropäischen Raum: Mit eine Grammatik der Dialektvarianten, Wiesbaden: Harrassowitz Verlag,
1994.