Milli mála - 2019, Síða 140

140 Milli mála 11/2019
AÐ ÞÝ ÐA BUN DIÐ M Á L SHAK ESPEAR ES
orðunum aukinn áhrifamátt. Í þýðingunni er það viðmið ríkjandi að
ríma þegar Shakespeare rímar.
Við vinnu mína var ég alltaf meðvitaður um það að ég væri að þýða
texta til flutnings í leikhúsi en ekki texta til lestrar af bók. Í leikhús-
inu hefur áhorfandinn aðeins augnablikið sem setningin hljómar til
þess að ná merkingunni. Þegar augnablikið er liðið hljómar næsta
setning og svo koll af kolli. Í leikhúsinu er einfaldlega ekki hægt að
staldra við, fletta til baka og lesa aftur. Ég reyndi því að hafa textann
skýran. Þýðingin er með öðrum orðum sérstaklega hugsuð til þess að
vera leikin og þjóna sviðsetningu Brynhildar Guðjónsdóttur, þótt
Borgarleikhúsið hafi svo nokkru eftir frumsýningu gefið textann út á
bók.
Með þýðingu minni á Ríkharði III leitast ég við að fylgja ákveðinni
hefð sem skapast hefur hvað varðar þýðingar á bundnu máli á erlendri
tungu yfir á bundið mál á íslensku, og á ég þá ekki aðeins við bundið
mál í leikhúsi heldur ljóðaþýðingar almennt. Af þeim sem varðað hafa
veginn og ég leyfi mér að líta á sem nokkurs konar lærimeistara vil ég
nefna Magnús Ásgeirsson, Jón Helgason, Helga Hálfdanarson og
Þórarin Eldjárn. Helgi Hálfdanarson hefur vissulega ákveðna sérstöðu
sökum allra Shakespeareþýðinga sinna sem eru mikið þrekvirki. Ég
hef stundum verið spurður að því hvernig tilfinning það sé að þýða að
nýju verk sem annar þýðandi, afar mikilsvirtur, hefur þýtt. Í því sam-
bandi langar mig að vísa til orða míns gamla kennara úr Háskóla
Íslands, Ástráðs Eysteinssonar bókmenntafræðings, í viðtali við
Morgunblaðið 29. janúar árið 2018 þar sem hann talar um það að
þýðandinn sé í svipuðu hlutverki og tónlistarmaður sem túlki verk
annarra. Og mig langar að bæta því við orð Ástráðs að ný túlkun á
lagi, ný útsetning, þarf ekki á nokkurn hátt að vera vanvirðing við
eldri útsetningar. Hver söngvari eða hljóðfæraleikari hefur sinn stíl og
vill kannski gera hlutina eftir sínu höfði án þess að með túlkun sinni
vilji hann á nokkurn hátt gera lítið úr túlkun þeirra sem á undan
komu. Hin nýja túlkun er einfaldlega öðruvísi. Ég lít svo á að hver ný
þýðing sé í rauninni ný túlkun. Og ég held að það sé mikilvægt að
við umgöngumst meistaraverk klassískra leikbókmennta af virðingu
og trúmennsku, en einnig eins og lifandi efnivið sem gefur ólíkum
listamönnum tækifæri til að túlka og skapa á ólíkan hátt.