Bændablaðið - 05.11.2020, Blaðsíða 16

Bændablaðið | Fimmtudagur 5. nóvember 202016
Það er visst áhyggjuefni að makríl-
stofninn skuli hafa breytt göngu-
mynstri sínu í sumar og sveigt að
mestu frá Íslandsmiðum. Aðeins
4% stofnsins gerðu sig heimakom-
in í íslenskri lögsögu í ár saman-
borið við 17-18% síðastliðin tvö
ár og 38% árið 2017. Ekki þykir
þó ástæða til að örvænta enn sem
komið er.
Kristján Freyr Helgason, aðal­
samningamaður Íslands í viðræð­
um við aðrar þjóðir um veiðar úr
sameiginlegum uppsjávarstofnum,
bendir á í samtali við Bændablaðið
að sveiflur í dreifingu makrílstofns­
ins hafi sést áður. Því sé of snemmt
að draga nokkrar ályktanir af þessari
þróun um framhaldið.
Óleyst ráðgáta
Vísindamenn hafa ekki fullnægjandi
skýringar á því hvers vegna makríl­
stofninn gekk að megninu til norður
í Noregshaf að lokinni hrygningu í
vor í stað þess að beygja að hluta
til vesturs í átt til Íslands eins og
hann hefur gert undanfarin ár. Anna
Heiða Ólafsdóttir, sérfræðingur á
Hafrannsóknastofnun og leiðangurs­
stjóri á rannsóknaskipinu Árna
Friðrikssyni í makrílleiðangrinum í
sumar, sagði í viðtali í Fiskifréttum
í september sl. að engin augljós
merki væru um að breytingar á hita­
stigi eða átumagni í sjónum hefðu
valdið þessari þróun. Vísindamenn
í mörgum löndum væru nú sameig­
inlega að leggja höfuðið í bleyti til
að reyna að leysa ráðgátuna um far
makrílsins.
Ekkert heildarsamkomulag
um veiðar
Tilkall þjóða til kvóta úr sameigin­
legum stofnum byggist einkum á
tvennu, annars vegar á veru fiski­
stofnanna í lögsögu viðkomandi
ríkis og hins vegar á veiðum ríkis­
ins úr viðkomandi stofni. Ekkert
heildarsamkomulag er um nýtingu
makríkstofnsins. Staðan er þannig að
frá árinu 2014 hefur ríkt samkomu­
lag milli Evrópusambandsins,
Noregs og Færeyja um að þessir
aðilar úthluti sjálfum sér einhliða
84,4% af þeim makrílkvóta sem
Alþjóðahafrannsóknaráðið telur
óhætt að veiða úr stofninum hverju
sinni. Það sem af gengur eða 15,6%
er skilið eftir fyrir Ísland, Rússland og
Grænland. Ísland hefur ekki sætt sig
við þessa skilmála og hefur sett sér
einhliða kvóta upp á 16,5% af ráð­
lögðum heildarafla. Þar við bætast svo
veiðar Rússa og Grænlendinga þannig
að heildaraflinn hefur farið verulega
fram úr tillögum vísindamannanna.
Bretar nú sjálfstætt strandríki
Nýjustu viðræður viðkomandi þjóða
um stjórn veiða úr makrílstofninum
fóru fram í síðustu viku og báru
þær þess merki að samkomulag
Evrópusambandsins, Noregs og
Færeyja rennur út í lok þessa árs
þegar Bretar ganga úr ESB. Bretar
tóku þátt í viðræðunum í fyrsta
sinn sem sjálfstætt strandríki. Ekki
náðist samkomulag um heildstæða
stjórnun veiðanna frekar en áður og
var viðræðunum frestað fram í seinni
hluta nóvember.
Íslendingar náðu sínum kvóta
Þótt makrílstofninn hafi sniðgengið
Íslandsmið að verulegu leyti í
ætisgöngu sinni norður í höf í
sumar kom það ekki í veg fyrir að
Íslendingar næðu aflaheimildum
sínum að stærstum hluta. Samkvæmt
tölum Fiskistofu nam aflinn í ár um
152 þúsund tonnum sem samsvarar
nokkurn veginn úthlutun ársins en
óveiddur 20 þúsund tonna kvóti frá
fyrra ári veiddist heldur ekki nú og
flyst áfram til næsta árs.
68% veiddust í Síldarsmugunni
Sú breyting varð hins vegar á
veiðimunstrinu að 68% aflans eða 106
þúsund tonn veiddust í alþjóðlegum
lögsögunni austan Íslands sem í
daglegu tali er kölluð Síldarsmugan.
Aðeins 32% aflans eða 45 þúsund
tonn veiddust innan íslenskrar
lögsögu. Til samanburðar má nefna
að ríflega helmingur makrílafla
Íslendinga árið 2019 veiddist innan
lögsögu okkar.
Þrátt fyrir að íslensku
uppsjávarveiðiskipin hafi sem
betur fer áfram haft aðgang að
makrílnum í alþjóðlegu lögsöginni
ollu þessar breytingar á göngumynstri
hans óneitanlega erfiðleikum og
óþægindum því mun lengra var
að sækja aflann en áður eða lengst
austur í haf. Til að bregðast við
þessum breyttu aðstæðum var til
dæmis myndað eins konar veiðifélag
fjögurra skipa sem lönduðu makríl
hjá Síldarvinnslunni í Neskaupstað.
Makríllinn fjarlægist Ísland
Guðjón Einarsson
gudjone3@gmail.com
Vinsældir goðalilja eru sífellt
að aukast, ekki síst sem jóla-
blóm, enda þykir mörgum
ilmurinn af þeim góður og
þær eru fallegar í skreyt ingar.
Ekki skemmir heldur fyrir að
að þær fást í fjölda lita, bláar,
rauðar, gular, bleikar og hvít-
ar, allt eftir smekk.
Auðveldast er að rækta
hýasintur í grunnum glervasa
sé ætlunin að hafa þær í blóma
yfir jólin. Vasarnir sem fást í
Blómavali eru belgmiklir að
neðan en þrengjast rétt ofan
við miðju og opnast svo aftur.
Fylla skal vasann með volgu
vatni upp að þrengingunni, eða
þannig að vatnsborðið leiki við
neðri hluta lauksins án þess að
snerta hann. Einungis ræturnar
eiga að ná niður í vatnið.
Eftir að laukurinn er kominn
í vasa eða skreytingu skal koma
honum fyrir á björtum stað
við stofuhita og gæta þess að
ræturnar séu alltaf rakar.
Samkvæmt grískum goð­
sögum lét ungur og fallegur
drengur lífið, Hyasintos, þegar
hann varð fyrir kringlu guðsins
Apólon þegar þeir léku saman
kringlukast.
Upp af blóði piltsins uxu
þessar liljur sem síðan eru við
hann kenndar og oft kallaðar
hýasintur. Upprunni hýasinta
eða goðalilja er á Balkanskaga.
Þessi algengi kaktus gengur
undir ýmsum heitum eins og
haust­, nóvember­, eða krabbak­
aktus, algengasta heitið er þó
að öllum líkindum jólakaktus.
Sérstaklega þegar hann blómstr­
ar um jólahátíðina.
Jólakaktusinn er uppruninn á
Amasonsvæði Suður­Ameríku,
nánar tiltekið í Brasilíu, þar
sem hann vex sem ásæta upp í
trjákrónum. Ólíkt flestum öðrum
kaktusum vex jólakaktusinn því
í raka og skugga. Þetta gerir það
að verkum að hann dafnar best
í hálfskugga og þolir talsvert
meiri vökvun en aðrir kaktusar.
Kjörhiti hans er 15 til 20 °C.
Eftir að blómgun lýkur er
gott að hvíla hann á svölum stað
og draga úr vökvun í nokkrar
vikur. Jólakaktusa er hægt að fá í
ýmsum litum, rauða, hvíta bleika
og lillabláa.
Riddarastjarna, eða amaryllis,
er glæsilega laukplanta og sómir
sér vel um jólin þegar sterklegur
og kjötmikill stöngullinn skartar
stórum rauðum, hvítum, bleikum
eða tvílitum blómum.
Á Viktoríutímanum í Bret­
landi stóð amaryllis fyrir ákveðni,
fegurð og ást og vísaði til vilja
plöntunnar til að blómstra,
glæsileika hennar og á þeim tíma
rauðs litar blómanna.
Gott er að vökva plöntuna
reglulega og gefa áburð hálfs­
mánaðarlega á meðan hún er í
blóma. Klippa skal blómstöngul­
inn af eftir blómgun og draga
úr vöknun og hvíla plöntuna í
þrjá mánuði á svölum stað eftir
blómgun
Plantan er upprunnin í Suður­
Ameríku en hefur dreifst þaðan
sem pottaplanta á átjándu öld
vegna þess hversu harðger og
auðveld hún er í ræktun auk þess
að vera blómviljug.
Áður en laukurinn er settur í
mold er gott að láta neðri hluta
hans standa í volgu vatni í nokkra
klukkutíma þar sem slíkt hraðar
rótarmyndun. Amaryllis laukar
þrífast best í næringarríkum og
vel framræstum moldarjarðvegi
við 15 til 20 °C.
Riddarastjörnu er einnig hægt
að rækta í glervasa til jólanna.
Amaryllis er fjölær lauk­
planta og getur blómstrað tvisvar
á ári sé hlúð vel að henni.
/VH
STEKKUR NYTJAR HAFSINS
3 góðar fyrir jólin
Þótt makrílstofninn snið­gengi Íslandsmið að mestu leyti á þessu ári
náðu íslensku uppsjávarskipin
að veiða úthlutaðan kvóta
sinn. Smábátaeigendur sátu
hins vegar eftir með sárt
ennið.
Íslenski flotinn veiddi 68% af makrílafla sínum í alþjóðlegri lögsögu í ár en aðeins 32% í íslenskri lögsögu.