Bændablaðið - 05.11.2020, Blaðsíða 18

Bændablaðið | Fimmtudagur 5. nóvember 202018
Sviðsmyndagreining fyrir ferðaþjónustuna næstu misserin:
Mikilvægt að ferðaþjónustan
verði í stakk búin þegar rofar til
– Aðgerðirnar sem gripið verður til í ljósi þróunarinnar munu skipta verulegu máli
Gefin var út sviðsmyndagrein-
ing fyrir ferðaþjónustuna á
Íslandi 28. október á kynningu
sem KPMG, Ferðamálastofa
og Stjórnstöð ferðamála stóðu
fyrir. Markmið hennar er að
draga fram þær áskoranir sem
ferðaþjónustan stendur frammi
fyrir þannig að hægt sé að meta
og forgangsraða aðgerðum, svo
samræmi sé milli ríkis, sveitarfé-
laga og atvinnulífs um þær.
Í skýrslunni kemur fram að
þróunarferill ferðaþjónustunnar á
næstu misserum muni hafa mikil
efnahagsleg og samfélagsleg áhrif
og því munu aðgerðirnar sem grip-
ið verður til, í ljósi sviðsmynda-
greiningarinnar, skipta verulegu
máli.
Fjórar mögulegar
sviðsmyndir greindar
Sviðsmyndirnar eru fjórar og svo
eru teiknaðir upp mögulegir þró-
unarferlar fyrir ferðaþjónustuna í
ljósi sviðsmyndanna, sem aðgerð-
irnar ættu að taka mið af.
Í sviðsmyndagreiningunni kemur
fram að lykilatriðin hvað varðar
þróun í átt að nýjum veruleika
verði heilbrigðiskerfið, faralds-
fræðin, stefna stjórnvalda og
viðhorf. Einstök lönd og mark-
aðssvæði hafi mismunandi getu,
viðhorf og viðbrögð til að taka á
COVID-19 og því eru áhrifin mis-
munandi eftir löndum hversu djúp
efnahagskreppan verður og hve
lengi hún mun vara. Almennt sé
gert ráð fyrir því að á Vesturlöndum
náist tök á heilsuvá um eða upp
úr miðju ári 2021, ef vel gangi
með þróun bóluefnis. Það megi
hins vegar búast við sveiflum og
bakslagi í þróun ferðaþjónustunnar
vegna smitáhrifa milli landa.
Á réttri syllu
Sviðsmyndin „Á réttri syllu“ lýsir
því hvernig ferðaþjónusta og inn-
viðir á Íslandi hafa verið byggðir
upp og sérstaða landsins efld.
„Kyrrstaða ríkir á helstu ferða-
mörkuðum og fjöldi ferðamanna er
umtalsvert minni en fyrir COVID.
Því hefur ferðaþjónustan á landinu
brugðist við með því að auka sér-
hæfni og vinna á völdum mark-
aðssyllum. Þeir ferðamenn sem þó
koma vilja njóta sérstöðu landsins
og gæða og eru tilbúnir að greiða
fyrir það ásættanlegt verð.
Samkeppnisstaða
Fágætisferðamennska eflist og
er samkeppnisstaða Íslands ekki
hvað síst fólgin í hreinu og sterku
vörumerki, nægu rými, öryggi og
hreinlæti. Íslenskir ferðamenn eru
mikilvægur markhópur.
Staða fyrirtækja í ferðaþjón-
ustunni
Innviðir ferðaþjónustunnar eru
ekki fullnýttir og bíða þess að
markaðir opnist aftur. Því hefur
þetta leitt til þess að þau ferða-
þjónustufyrirtæki sem veikari
voru fyrir, hafa mörg hver hætt
starfsemi. Hægfara bati vegna
COVID-19 á hefðbundnum ferða-
mörkuðum hefur gert flestum fyr-
irtækjum í greininni erfitt um vik
að halda í lykilstarfsmenn.
Ferðaþjónustufyrirtæki hafa
mörg gengið í gegnum mikla hag-
ræðingu og sameiningar. Nokkur
nýsköpun hefur átt sér stað þar
sem fyrirtæki hafa þurft að aðlaga
sig að breyttum kröfum ferða-
manna og aðstæðum.
Starfsfólk
Mikill árangur hefur náðst í að
mennta upp og aðlaga starfsfólk
að breyttum störfum tengdum
ferðaþjónustunni. Minna er um
erlent starfsfólk í greininni.
Aðkoma opinberra aðila
Hvatt hefur verið til nýsköpunar
og verulegir fjármunir settir til að
efla hana og mannauðinn í grein-
inni. Sömuleiðis hefur verið farið
í aðgerðir til að styðja við sterka
ímynd Íslands og gott samstarf um
að gera þeim ferðamönnum sem
kjósa að koma til landsins kleift
að ferðast hingað án þess að ógna
sóttvörnum í landinu. Innviðir
hafa verið styrktir og verulegar
framkvæmdir átt sér stað til að
styrkja þá áfangastaði sem þarf
til að vinna á þessum mörkuðum.
Mikilvægustu áherslur á kom-
andi misserum
„Skilgreina og sameinast um
samkeppnishæfni greinarinnar.
Horfa til framtíðar. Örva þekk-
ingaröflun og nýsköpun. Tryggja
fjármagn,“ segir í lýsingu á sviðs-
myndinni.
Land tækifæranna
Sviðsmyndin „Land tækifæranna“
gerir ráð fyrir því að heimurinn sé
búin að ná tökum á COVID-19 og
ferðamenn vilji ferðast til öruggra
staða. „Á Íslandi eru öflugir inn-
viðir ferðaþjónustu og heilsugæslu
og gott rými til að taka á móti
ferðamönnum.
Helsta áskorun ferðaþjónustunnar
er að tryggja afkastagetu til að
taka á móti þeim fjölda sem vill
koma ásamt því að nýta stýringu
til að jafna álagið um land allt með
tilliti til skilgreindra þolmarka.
Til staðar er mótuð sýn um að
ná frekar til ferðamanna sem kjósa
gæði umfram verð. Jafnframt er
vaxandi eftirspurn annarra mark-
hópa með tilheyrandi vaxtarverkj-
um sem erfitt er að stýra.
Samkeppnisstaðan
Gott samstarf er milli stjórnvalda
og ferðaþjónustunnar og almenn
sátt ríkir um greinina.
Dvalartími ferðamanna hefur
aukist verulega frá því fyrir
COVID, ekki hvað síst vegna
nýrra áherslna í afþreyingar-
möguleikum eins og lengri göngu-
og fjallahjólaferðum.
Starfsfólk
Fjölbreytt störf á sanngjörnum
launum. Lítið atvinnuleysi er í
greininni enda eftirsóknarverð at-
vinnugrein jafnt fyrir Íslendinga og
erlent vinnuafl.
Umhverfismál
Ferðaþjónustan byggir á sjálfbærni
í sátt við samfélagið og náttúruna.
Því eru umhverfismál, náttúru-
vernd og markviss álagsstýring,
lykilþættir í markaðssetningu og
nýtingu landsvæða.
Rekstrarumhverfið
Ferðaþjónustan er almennt farin
að ganga vel og skila arðsemi til
fjárfestinga. Í kjölfar sameininga í
greininni eru komnir nokkrir stórir
rekstraraðilar með yfirburði vegna
stærðarhagkvæmni og aðgengi að
fjármagni. Smærri ferðaþjónustu-
aðilar byggja á sérstöðu.
Vaxandi umræður eru um inn-
komu erlendra ferðaþjónustufyrir-
tækja sem þekkja ekki séríslenskar
aðstæður og geta raskað því
öryggisstigi sem greinin viðhefur.
Aðkoma opinberra aðila
Styrkja lífvænleg fyrirtæki. Virkja
starfsfólk frá atvinnuleysisbótum,“
segir í lýsingu á sviðsmyndinni.
Móðuharðindin 2.0
Svartasta sviðsmyndin er kölluð
„Móðuharðindin 2.0“. Erfiðlega
gengur að þróa og koma bóluefni í
dreifingu samkvæmt henni og ekki
hefur tekist að ryðja helstu ferða-
hindrunum úr vegi. „Hindranir eru
á landamærum og lítill ferðavilji.
Almenn hræðsla er við ferðalög
nema til sérvaldra öruggra staða
og mikil smit á Íslandi hafa breytt
ásýnd landsins til hins verra.
Rekstrarumhverfið
Mörg félög hafa orðið gjaldþrota
og eftir standa fá stór félög. Mikið
um einyrkjarekstur. Lítil verðmæta-
sköpun og gjaldeyristekjur.
Bankar í auknum mæli farnir
að leysa til sín eignir og fyrirtæki.
Ferðatengdar fasteignir að breytast
í íbúðir fyrir aldraða og námsmenn.
Virðiskeðja ferðaþjónustunnar
er víða brotin þar sem mikilvæg
fyrirtæki hafa helst úr lestinni, tæki
hafa verið seld úr landi og þjónusta
aflögð. Afkastageta greinarinnar er
lítil.
Eftirköst faraldursins eru umtals-
verð sem hefur komið hart niður á
lífskjörum landsmanna.
Aðkoma opinberra aðila
Útgjaldamörk opinberra aðila
Ferðaþjónusta
Ferðamenn við Tjörnina í Reykjavík. Mynd / smh
Sviðsmyndirnar fjórar eru með lýsandi heiti og mótast af tveimur
megindrifkröftum; hversu hratt bataferlið er vegna COVID-19 á helstu
markaðssvæðum ferðaþjónustunnar og hins vegar hvernig tekst að tryggja
samkeppnishæfni íslenskrar ferðaþjónustu. Þannig verða til fjórar sviðsmyndir
sem lýsa mismunandi starfsumhverfi ferðaþjónustunnar, áskorunum og
tækifærum. Þær munu svo hjálpa stjórnvöldum og hagsmunaaðilum við
að taka réttar ákvarðanir.
Möguleg þróun ferðaþjónustunnar í ljósi sviðsmynda. Þróunin yfir tíma
getur verið mismunandi eftir fyrirtækjum og hvað varðar almenna þróun
greinarinnar. Þróunarferlið mun hafa mikil efnahagsleg og samfélagsleg
áhrif. Aðgerðir ferðaþjónustufyrirtækja, stjórnvalda og annarra hagaðila
eins og fjármálageirans skipta verulegu máli. Stóra verkefnið er, samkvæmt
greiningunni, að tryggja samkeppnishæfni ferðaþjónustunnar og öfluga
viðspyrnu.
Þróunarferill sviðsmyndarinnar „Á réttri syllu“ er U-laga.
Þróunarferill sviðsmyndarinnar „Á réttri syllu“ er U-laga.