Bændablaðið - 05.11.2020, Blaðsíða 32

Bændablaðið | Fimmtudagur 5. nóvember 202032
Ísland stendur norrænum þjóð­
um mun aftar þegar kemur að líf­
rænni framleiðslu og hefur ekki
sett sér nein langtíma mark mið í
þessum efnum. Þetta kemur fram
í markaðsgreiningu sem unnin
var á vegum Norrænu ráð herra­
nefndarinnar og kom út í ár. Heiti
skýrslunnar er Markaðs greining
lífrænnar fæðu á Norðurlöndunum
og Eystra salts ríkjunum.
Samkvæmt skýrslunni tileinka
neytendur sér í vaxandi mæli
heilbrigðari lífshætti auk þess sem
meðvitund um kosti lífrænna afurða
hefur aukist. Þessi staðreynd í
bland við stuðning og stefnumótun
stjórnvalda, sérstaklega í Danmörku
og Svíþjóð, hefur gert það að
verkum að framleiðsla og sala á
lífrænum afurðum hefur aukist
verulega.
Danir eiga heimsmet
Þrjátíu ár eru liðin frá því að Danir
mótuðu sér stefnu um lífræna
framleiðslu og er nú svo komið að
markaðshlutdeild lífrænna vara er
sú hæsta í heiminum í Danmörku,
eða 12%, og er gert ráð fyrir að
það hlutfall verði orðið 34%
árið 2030 vegna sífellt vax-
andi eftirspurnar neytenda.
Útflutningur hefur aukist ár
frá ári og er Danmörk víða
orðin þekkt sem matvæla-
þjóð sem státar af hágæða-
vörum. Helstu ástæður þess
að danskir neytendur eru svo
hlynntir lífrænni framleiðslu
eru að þeir vilja leggja sitt af
mörkum til umhverfismála
og aukinnar dýravelferðar.
Ísland rekur lestina
Svíþjóð státar af hæsta hlut-
falli lífræns vottaðs lands,
eða 19%, og hefur það
hlutfall aukist um 160%
milli áranna 2005 til 2017.
Lífræn framleiðsla verður
því alltaf fyrirferðarmeiri í
sænsku landbúnaðarstefn-
unni eftir því sem fram
líður og sprettur þessi
breytta nálgun mikið til
frá kalli neytenda eftir líf-
rænt vottuðum afurðum. Í
Danmörku hefur hlutfall
lífræns vottaðs lands vaxið um
108% milli áranna 2005–2018. Í
markaðsgreiningu ráðherranefndar-
innar kemur fram að breytan í þessu
sé fyrst og fremst sú að stjórnvöld
beggja landa hafi sett sér langtíma
markmið fyrir lífræna framleiðslu
og aukið stuðn ing við lífræna fram-
leiðendur.
Ísland rekur lestina þegar kemur
að hlutfalli lífræns vottaðs lands af
öllum Norðurlöndunum. Árið 2017
var það 1,5%. Við flytjum sama og
ekkert út og í skýrslunni kemur
fram að lítil eftirspurn heima fyrir
gefi framleiðendum lítið tilefni til
að framleiða lífrænt. Þetta sé þó
hægt og rólega að breytast og gerir
skýrslan ráð fyrir hægum vexti, sér-
staklega í ljósi þess að árið 2017
voru aðlögunarstyrkir hækkaðir
umtalsvert en slíkum styrkjum er
ætlað að koma til móts við bænd-
ur sem vilja skipta um kúrs. Því er
spáð að íslenskir neytendur sem og
framleiðendur muni hægt og rólega
átta sig á gildi lífrænna afurða og
er því er gert ráð fyrir að þegar við
nálgumst árið 2030 verði hlutfallið
orðið hærra.
„Danska leiðin“
Stefna Dana hefur vakið mikla
athygli um víða veröld og það virð-
ist engu skipta hvaða stjórnmála-
flokkar halda um stjórnartaumana
– áfram er haldið á sömu braut þótt
flokkarnir gefi reyndar mismikið í.
Stefnan tekur á mörgum samhang-
andi þáttum:
• Unnið er að því að örva mark-
aðinn með fræðslu um ágæti líf-
rænnar framleiðslu til neytenda.
• Opinber innkaupastefna leggur
áherslu á lífrænar afurðir.
• Stutt er við bændur sem vilja
skipta yfir í lífræna framleiðslu
og fá bændur fræðslu og þjálf-
un.
• Stutt er við rannsóknir.

Langtíma markmið Dana eru
einföld og skýr:
• 30% lífrænt vottað landbúnað-
arland fyrir árið 2030
• 30% markaðshluteild af lífræn-
um afurðum fyrir árið 2030
• 60% lífrænar afurðir í opinberri
innkaupastefnu fyrir árið 2030
Án stefnu í þessum efnum er
vandséð að álíka árangur náist.
Framleiðendur vilja og verða að vita
hvort stjórnvöld, neytendur og kerfið
í það heila standi með þeim til lengri
tíma. Sumir halda því fram að líf-
ræn vottun sé tískubylga, en eins og
sjá má af landbúnaðarstefnu annara
Norðurlanda sem og fleiri landa sem
við berum okkur saman við er ljóst
að hér er horft til framtíðar. Þess má
geta að stefna Evrópusambandsins
er að 25% landbúnaðarlands verði
orðið vottað lífrænt fyrir árið 2030.
Lítil vitund um ágæti
lífrænnar framleiðslu
Í skýrslunni kemur fram að hug-
takið „lífræn framleiðsla“ er ekki
jafn vel þekkt á Íslandi og á hinum
Norðurlöndunum. Lítið sé til af
gögnum um lífræna markaðinn
á Íslandi og sú eigindlega rann-
sókn sem skýrsluhöfundar gerðu
með viðtölum og fleiri aðferðum
bendi til þess að lítið sem ekkert sé
unnið að því að auka vitund neyt-
enda um ágæti lífrænnar
framleiðslu líkt
og gert er á hinum
Norðurlöndunum.
Þau gögn sem þó
séu til, gefi til kynna
að markaðurinn sé
stækkandi, bæði hvað
varðar framleiðendur
og neyslu en ekki séu
næg gögn til að áætla
vöxtinn eða stærð
markaðarins.
Þegar skoðað sé
hvað keyri vöxt hins
lífræna markaðar komi
í ljós að ekki svo mikið
sé sprottið frá fram-
leiðendunum sjálfum
heldur frekar frá neyt-
endum og innflutningi.
Lífræn framleiðsla sé
vissulega til staðar á
Íslandi en lang mest af
því sem er neytt sé flutt
inn. Skýrsluhöfundar
gera þó ráð fyrir því að
bæði íslenskir neytend-
ur og framleiðendur eigi
í auknum mæli eftir að
átta sig á gildi lífrænna
afurða.

Setjum okkur markmið
Í skýrslunni er það áréttað að Ísland
hafi ekki sett sér nein langtíma
markmið í þessum efnum líkt og þær
þjóðir sem við berum okkur saman
við. Hvorki er viðkemur framleiðslu
né neyslu. Þá vekur það athygli við
lestur skýrslunnar að gögn um líf-
ræna markaðinn á Íslandi eru af svo
skornum skammti að skýrsluhöf-
undar þurftu að undanskilja Ísland
við skoðun á ýmsum þáttum.
Átaksverkefninu Lífrænt Ísland
var hrundið af stað í vor. Á sama
tíma voru kynntar niðurstöður skoð-
anakönnunar um lífræna framleiðslu
á Íslandi og áhuga neytenda. Leiddi
hún í ljós að ríflega 80% þjóðarinnar
er jákvæð gagnvart lífrænni fram-
leiðslu á Íslandi.
Markmiðið Lífræns Íslands er að
opna augu neytenda, framleiðanda
og stjórnvalda fyrir ágæti lífrænn-
ar framleiðslu. Verkefnið er leitt af
VOR og stutt af Bændasamtökum
Íslands og Atvinnu- og nýsköpunar-
ráðuneytinu. Horft er til dæmis til
Danmerkur og Svíþjóðar í þessum
efnum og vonumst er til að neytend-
ur og stjórnvöld leggist á sveifina.
Það er mikilvægt að bregðast við
kalli neytenda og svara eftirspurn
eftir lífrænni framleiðslu. Mótum
okkur stefnu til framtíðar.
Höfundur:
Berglind Häsler,
verkefnastjóri Lífræns Íslands
og umsjónarmaður Hlaðvarps
Havarí, samtal um lífræna
framleiðslu.

Mat á umhverfisáhrifum
Athugun Skipulagsstofnunar
Þverárfjallsvegur í Refasveit og Skaga-
strandarvegur um Laxá

Vegagerðin hefur tilkynnt til athugunar Skipulagsstofnunar frummats-
skýrslu um Þverárfjallsveg í Refasveit og Skagastrandarveg um Laxá.
Kynning á frummatsskýrslu: Tillaga að ofangreindri framkvæmd og
skýrsla um mat á umhverfisáhrifum hennar liggur frammi til kynningar
frá 30. október til 11. desember á bæjarskrifstofu Blönduósbæjar og hjá
Skipulagsstofnun. Frummatsskýrslan er aðgengileg á vef Skipulags-
stofnunar www.skipulag.is.
Athugasemdafrestur: Allir geta kynnt sér frummatsskýrsluna og lagt
fram athugasemdir. Athugasemdir skulu vera skriflegar og berast eigi
síðar en 11. desember til Skipulagsstofnunar, Borgartúni 7b, 105
Reykjavík eða með tölvupósti á skipulag@skipulag.is.

LÍFRÆN FRAMLEIÐSLA
lífrænni
Berglind Häsler.
Danmörk var fyrsta ríki heims til að innleiða ríkiseftirlit með lífrænni
framleiðslu. Merkið er í dag, 30 árum eftir að það var kynnt, orðið þekkt
og virkt.
Veiðifélag Haukadalsár neðri hyggur á endurbætur og stækkun
á núverandi veiðihúsi í Haukadal.
Endurbætur felast í nýju eldhúsi, ásamt endurbyggingu á gólfi,
veggjum og lofti.
Stækkun/viðbygging; verður u.þ.b. br.40m²
Áhugasamir fagmenn/verktakar hafi samband við;
arkteikn slf. - sími 897 9131 - netfang gislisam@internet.is
Veiðihús Haukadalsá neðri
Dalabyggð
Endurbætur og stækkun
Núverandi
Eftir stækkun