Tímarit hjúkrunarfræðinga - 2020, Blaðsíða 107

Hindrandi þættir:
„Verkefnin eru óteljandi einhvern veginn“
Verkefni aðstoðardeildarstjóranna voru margvísleg, svo sem
að sinna umbótaverkefnum, nemamálum og almennum verk-
efnum á deildum ásamt flóknum starfsmannamálum. Flestir
voru með mörg verkefni sem snéru að daglegri starfsemi
deildanna til viðbótar við klínískt starf, meðan aðrir höfðu lítið
svigrúm til annars en að sinna klínísku starfi. Mikið álag kom
fram hjá öllum þátttakendum sem þeim þótti bæði neikvætt
og jákvætt. Það var jákvætt að fá öll þau tækifæri sem fylgja
starfinu en það var farið að hafa neikvæðar afleiðingar. Þessum
hindrandi þáttum má skipta í eftirfarandi fjögur undirþemu:
mikið álag, lítill stuðningur og skortur á aðlögun, álag vegna
mönnunarvanda og aldursfordómar.
Mikið álag
Reynsluleysi aðstoðardeildarstjóranna virtist ekki vera hindr -
un fyrir því að vilja takast á við ný viðfangsefni. Þessi mikli
kraftur hafði þó ekki aðeins jákvæð áhrif á aðstoðardeildar-
stjórana ungu heldur var hann einnig ógn við heilsu þeirra.
Um helmingur þátttakenda var kominn með heilsufarsvanda-
mál þrátt fyrir stuttan starfsaldur og mátti rekja það til álags.
Lilja sagði: „Maður getur ekki verið ofur í öllu.“ Tveir þátttak-
endur höfðu veikst vegna langvarandi streitu, annar þeirra á
rannsóknartímanum. Um helmingur þátttakenda var kominn
með heilsutengda kvilla, eins og kvíða, of háan blóðþrýsting
og kulnun, sem rekja mátti til of mikils álags. Allt í einu var
búið að kippa undan einum þátttakanda fótunum og var hann
kominn í annað hlutverk sem hann hafði aldrei grunað að
hann myndi lenda í: „Guð, er ég sjúklingur, nei ég get ekki
verið sjúklingur … ég er hjúkrunarfræðingur, en hjúkr -
unarfræðingar eru víst manneskjur líka.“ Eftir aðeins nokkur
ár í hjúkrun voru batteríin búin. Tveir þátttakendur höfðu
orðið fyrir áföllum í einkalífinu sem ekki var búið að vinna úr.
Margir þátttakenda sögðust vera að keyra sig út fyrir starfið
vegna verkefna sem ekki gafst tími til að sinna og þeirri tog -
streitu sem hafði myndast: „Ég er að reyna að sanna mig og
reyna að standa mig svo rosalega vel.“ Álagið heldur áfram að
aukast: „Það er líka svolítið þannig að duglegir starfsmenn á
stofnuninni eru verðlaunaðir með fleiri verkefnum.“ Lilja sagði
mikilvægt að læra að forgangsraða verkefnum áður en maður
drukknar: „Verkefnin eru óteljandi einhvern veginn.“ Álagið
er ekki alfarið tengt tímaskorti, manneklu og mörgum verk-
efnum, heldur einnig miklum kröfum á sjálfan sig og auknum
kröfum í samfélaginu um að standa sig vel í öllum hlutverkum,
bæði heima og í vinnu. Þannig sagði Lilja: „Álagið er samt
miklu meira en mig hefði grunað, bara að vera aðstoðardeild-
arstjóri, ég væri alveg stundum til í að fara heim og ég er bara
búin með vinnuna mína og á morgun er nýr dagur.“ Flestir
voru sammála um að álagið væri mun meira en þeir héldu
áður en þeir tóku við starfinu.
Lítill stuðningur og skortur á aðlögun
Þátttakendur rannsóknarinnar lýstu því að stuðningur í nýju
starfi skipti miklu máli fyrir vellíðan og velgengni í nýju hlut-
verki. „Mig vantaði markþjálfa svolítið til þess að leiðbeina
mér“ í þessu nýja hlutverki, sagði Guðrún. Aðeins einn þátt-
takandi sagðist hafa fengið góða aðlögun í starfi, en taldi þó
aðlögun sína hafa getað verið fastmótaðri. Minnst var aðlög-
unin hjá þeim sem fóru inn í nýtt starf án þess að taka við af
öðrum aðstoðardeildarstjóra, en lítil aðlögun var hjá þeim sem
tóku við starfi þar sem deildarstjórinn var sjálfur nýr í starfi,
sem og hjá þeim sem voru að taka við starfi aðstoðardeildar-
stjóra á deild sem þeir höfðu unnið á í einhvern tíma. Mestur
stuðningur var við þá sem komu inn á nýja deild. Þegar þátt-
takendur voru spurðir um tillögur til úrbóta svöruðu þeir því
einróma að standa mætti betur að aðlögun þar sem ákveðinn
tími væri gefinn fyrir aðlögunarferlið og á sama tíma ekki gert
ráð fyrir viðkomandi í mönnun á deild. Einnig að reynt væri
að útvega nýjum stjórnendum utanaðkomandi stuðning, til
dæmis með handleiðslu.
Álag vegna mönnunarvanda
Mönnunarvandi lendir mikið á stjórnendum og reynist vegna
þessa erfitt að ákveða tíma fyrir sérverkefni eða að sá tími sem
búið var að ákveða fór í vaskinn vegna manneklu. Einn þátt-
takandi lýsti miklum mönnunarvanda á sinni deild þrátt fyrir
ítrekaðar auglýsingar. Margir erlendir starfsmenn störfuðu á
deildinni en það gerði samskiptin oft og tíðum meira krefjandi
og var stuðningur stofnunar hans varðandi fjölmenningu lítill.
Mannekla hafði misjöfn áhrif á vinnutíma; þeir sem unnu dag-
vinnu þurftu síður að taka óvæntar aukavaktir heldur en þeir
sem voru í vaktavinnu. Mönnunarvandi snéri einnig að því að
halda í það fólk sem nú þegar starfaði á deildinni og lýstu
aðstoðardeildarstjórarnir því flókna samspili sem þörf er á til
að halda í gott starfsfólk.
Þátttakendur greindu frá miklu álagi sem fylgdi þeirri ábyrgð
að manna allar vaktir og ef enginn fékkst til þess að koma
þyrftu þeir að mæta á vaktina. Þóra nefndi: „Ég fæ eiginlega
alltaf samviskubit ef ég segi nei við að koma á vakt,“ en henni
fannst hún vera tilneydd til þess að koma á vaktina. Tveir þátt-
takendur voru með skilgreindar prósentur í ákveðnum verk-
efnum. Vinna við vaktaskýrslur var það verkefni sem vó þyngst
hvað varðar álag og tíma, en flestir þátttakendur rannsóknar-
innar voru sammála um að tíma þeirra væri betur varið í
önnur verkefni og að auðveldlega væri hægt að koma vakta -
skýrslunni í hendur annarra starfsmanna, til að mynda sér-
stakra vaktasmiða.
Aldursfordómar
Í fyrstu áttu sumir samstarfsmenn erfitt með hugmyndina um
nýjan yfirmann. Þóra sagði til dæmis: „Sumum fannst þetta
fáranlegt, mjög erfið tilhugsun að vita til þess að ég ætti að vera
yfirmaður … því ég var bæði ung sjálf og náttúrlega ungur
hjúkrunarfræðingur.“ Þrír þátttakendur fundu fyrir aldursfor-
ritrýnd grein scientific paper
tímarit hjúkrunarfræðinga • 3. tbl. 96. árg. 2020 107