Studia Islandica - 01.06.1963, Blaðsíða 31

29
guðanna (Adonis, Attis). En að einu leyti er meginmun-
ur á þessum hugmyndum. Hinir austrænu árguðir voru
alltaf látnir deyja og lifna aftur. En Freyr var alltaf tign-
aður sem lifandi guð, er ekki á að deyja fyrr en í ragnarök-
um. Ég get því ekki fallizt á þá skoðun, að Freyr sé upp-
haflega hinn austræni árguð í norrænum búningi. Miklu
eðlilegra er að skýra líkingu þeirra á þann hátt, að dýrk-
un beggja sé sprottin upp úr svipuðum jarðvegi. Það eru
blót þeirra, sem jörðina yrkja, til að efla ár og frið.
V
FREYJA — DÍS
Af íslenzkum heimildum og örnefnum er ljóst, að
Freyja hefur verið blótuð um öll Norðurlönd. En hvergi
eru til nákvæmar lýsingar á dýrkun hennar. Þegar Snorri
hefur sagt frá dauða Freys í Ynglingasögu, bætir hann
við: „Freyja hélt þá upp blótum, því að hún ein lifði þá
eftir goðanna, og varð hún þá in frægsta, svo að með
hennar nafni skyldi kalla allar konur tignar, svo sem nú
heita frúvur. Svo hét og hver freyja yfir sinni eigu, en sú
húsfreyja, er bú á. Freyja var heldur marglynd. Óður
hét bóndi hennar. Dætur hennar hétu Hnoss og Gersimi.
Þær eru fagrar mjög.“ 1 f Snorra-Eddu er víða minnzt á
Freyju. Þar segir meðal annars um hjónaband Freyju
og Óðs: „Hún giftist þeim manni, er Óður heitir.... Óður
fór í braut langar leiðir, en Freyja grætur eftir, en tár
hennar er gull. Freyja á mörg nöfn, en sú er sök til þess,
að hún gaf sér ýmis heiti, er hún fór með ókunnum þjóðum
að leita Óðs.“ 2 Freyja er einnig kölluð Óðs mey í Völuspá,
Óðs beðvina hjá Einari Skúlasyni og Óðs vina í Hyndlu-
ljóðum.3 Þar kemur glöggt fram marglyndi Freyju:
1 Heimskringla, Yngl.s., 10. kap.
2 Snorra-Edda, Gylfaginning, 34. kap.
3 Nafn Óðs í Hyndluljóðum kemur þó aðeins fyrir samkvæmt
lagfærðum texta.