Studia Islandica - 01.06.1963, Blaðsíða 75

69
Dana og Gauta, en Freyr meðal Svíakonunga. Um þetta
eru einnig bendingar í kvæðum heiðinna skálda. Þjóðólfur
úr Hvini segir margt um ársæld og árblót hinna fornu
Ynglinga. En Eyvindur skáldaspillir og Egill Skalla-
Grímsson kalla Óðin Gautatý og Gauta spjalla, og mörg
önnur skáld nota nafnið Gautur um Óðin.1
Á dögum þessara skálda hefur minningin um ólík við-
horf Svía og Gauta til einstakra goða enn þá verið ljós-
lifandi. En áður en heiðnin hafði runnið skeið sitt á enda,
voru þessar andstæður ekki lengur til. Og Óðinn og Freyr
sátu hvor við sína hlið Ása-Þórs í stærsta helgidómi
Norðurlanda: höfuðhofinu í Uppsölum.
IX
LOKAORÐ
1 upphafi þessarar ritgerðar var á það bent, að í Eddu-
kvæðum og ritum Snorra er gerður greinilegur munur
á tveim goðahópum: Ásum og Vönum. Eðlilegasta skýr-
ingin á því finnst mér vera sú, að mönnum hefur verið
ljóst, að dýrkun þessara tveggja hópa hefur að ýmsu
leyti verið með ólíkum blæ.
Samkvæmt vitnisburði elztu kvæða var Óðinn öðrum
goðum fremur blótaður á Gautlandi á sama tíma og
þungamiðja Vanadýrkunar var í Uppsölum. Þá hafa
örnefnarannsóknir leitt í ljós, að fyrir víkingaöld hefur
Óðinn verið meir tignaður í syðri hluta Norðurlanda:
Danmörku, Gautlandi og Suðaustur-Noregi, en Vanir í
öðrum landshlutum Noregs og Sviþjóðar.2
Um það leyti, sem sögur hefjast af germönskum þjóð-
um, virðist dýrkun Ása: Óðins, Þórs og Týs, hafa verið
kjarninn í goðadýrkun Suður-Germana. Hins vegar benda
elztu sagnir frá Norðurlöndum á rótgróna Vanadýrkun,
1 Sjá Lexicon poeticum.
2 Sjá Nordisk kultur XXVI, bls. 50—53.