Studia Islandica - 01.06.1963, Blaðsíða 35

33
á stein, svo að hausinn brotnaði, en heilinn lá á steininum.
Það var hans bani.“ 1 1 Ynglingatali segir hins vegar, að
konungur hafi fallið af hestbaki og dáið, er honum „vitta
véttr of viða skyldi“. Ekki er fullljóst, hver þessi „vitta
véttr“ er, en freistandi er að geta sér þess til, að átt sé
við dísina, sem Aðils blótaði.
1 Historia Norvegiæ segir svo frá þessum atburði:
„Adils ante ædem Dianæ, dum idolorum sacrificia fugeret,
equo lapsus exspiravit.“2 Þetta finnst mér eðlilegast að
þýða: Aðils féll af hestbaki og dó fyrir framan hof Díönu,
er hann flýði undan blótum. f öllum handritum Heims-
kringlu stendur dísarsalur, en ekki dísasalur, svo að
greinilegt er, að salurinn er kenndur við aðeins eina dís.
Fræðimenn eru yfirleitt sammála um, að orðið dísarsalur
hljóti hér að merkja hof, sem helgað var einni gyðju, er
kölluð var dís. Þetta er þó enn greinilegra, ef borið er
saman við Historia Norvegiæ, sem talar um hof Díönu.
Nafnið Díana hlýtur hér að vera þýðing á norrænu gyðju-
heiti. En ef leita á að hliðstæðu við Díönu í norrænni goða-
fræði, hlýtur hugurinn fyrst að beinast að Freyju, sem
kölluð var Vanadís. Ber því allt að sama brunni um, að dís-
arsalurinn hafi verið Freyju hof. Reið Aðils umhverfis
disarsalinn er venjulega skýrð á þann hátt, að það hafi
verið hlutverk konungsins að ríða í fararbroddi umhverfis
hof gyðjunnar við trúarleg hátíðahöld. Hér er því um
svipaðan sið að ræða og er prestur Nerþusar ók vagni
gyðjunnar um landið. Bendir því allt til þess, að hér hafi
lifað endurminning um þann tíma, er æðsta árgoðið var
kvenkyns eins og á dögum Tacitusar.
Hinn ötuli sænski fræðimaður, Foike Ström, hefur
manna bezt kannað minjar um heiðna goðadýrkun í
Ynglingatali og bent á ýmsar hliðstæður við þessa frásögn
annars staðar úr kvæðinu.3 Allar benda þær í sömu átt:
1 Heimskringla, Yngl.s., 29. kap.
2 Monumenta historica Norvegiæ, útg. Storms 1880, bls. 101.
AÖrar tilvitnanir hér i Historia Norvegiæ eru á bls. 98 og 99.
3 Folke Ström: Diser.
3