Studia Islandica - 01.06.1963, Blaðsíða 72

66
á meðal sín, ef með því nafni er átt við Óðin, sem þeir
töldu hinn sama og Gaut, ættföður sinn.
Af íslenzkum heimildum er ljóst, að menn hafa hugsað
sér Óðin tignaðan á Gautlandi öðrum goðum fremur.
Hann var nefndur Gautatýr á sama hátt og Freyr var
kallaður Sviagoð. Eina frásögn um Óðins-dýrkun
Ynglingakonunga í Uppsölum er um Aun hinn gamla.
En ef sú sögn er tekin alvarlega, er eðlilegast að skýra
Óðins-dýrkun hans með því, að hann á að hafa dvalizt
tvisvar sinnum tuttugu ár samfleytt á Vestra-Gautlandi.
En þá hefur dýrkun Óðins staðið þar með miklum blóma,
ef frásagnirnar um Mars og Ares eiga við hann.
Elztu fornleifar, sem með nokkrum líkum verða raktar
til Óðinsdýrkunar, eru frá 7. öld.1 Þá koma fyrst myndir
á Vendilhjálminum frá Upplandi í Svíþjóð. Meðal annarra
mynda af vopnuðum hermönnum er þar mynd af riddara,
sem tveir fuglar fylgja. Þeir minna óneitanlega á hrafna
Óðins, en hins vegar er hesturinn ferfættur, svo að mynd
hans er ekki í samræmi við algengustu hugmyndir um
Sleipni, reiðhest Óðins. Miklu öruggari Óðinsmyndir eru
á myndasteinum frá Gotlandi, sem taldar eru frá því um
aldamótin 700 (sjá hér 3. mynd). Á nokkrum þeirra
sést kona með drykkjarhorn, sem tekur á móti manni, er
ríður áttfættum hesti.2 Sleipnir er eini hestur, sem um
getur með átta fætur. Það má þvi öruggt telja, að þessar
myndir sýni eiganda hans, Óðin. Af myndum þessum
verður lítið ráðið um feril Óðinsdýrkunar á Norðurlönd-
um annað en það, að um 700 hefur Óðinn verið alkunnur
á Gotlandi.
örnefni, sem dregin eru af nafni Óðins, eru algeng um
allan syðri hluta Norðurlanda. Einnig eru nokkur slík
nöfn norður í Þrændalögum. Annars eru þau fátíð á
1 Að vísu er til bergrista, sem sýnir stóran mann með spjót,
er hefur verið gizkað á, að eigi að sýna Óðin. En ekkert er þar
annað, sem minnir á hann. Spjótið var svo algengt vopn, að ástæðu-
laust er að eigna það Óðni einum.
2 Sjá Nordisk kultur XXVI, bls. 19—20.